جایگاه ایران در شبکه تجارت بین المللی گاز طبیعی: کاربرد نظریه گراف

رشد فزاینده تقاضای گاز طبیعی و پراکندگی آن در جهان، باعث وابستگی روزافزون کشورهای مصرف­کننده گاز طبیعی به تجارت بین­المللی و افزایش رقابت بین صادرکنندگان گاز طبیعی از نظر حجم و دامنه شده است. از این رو شبکه­ای پیچیده از روابط تجاری بین کشورها ایجاد و تعاملات بین آن­ها گسترش یافته است. هدف این مطالعه تجزیه و تحلیل جایگاه و رتبه کشورها در شبکه تجارت بین­المللی گاز طبیعی با استفاده از نظریه گراف است. در این پژوهش شبکه تجارت بین­المللی گاز طبیعی در سال ۲۰۱۸ به تفکیک دو کد HS  مورد بررسی قرار گرفته است. وجه تمایز این مقاله این است که تمامی کشورها در شبکه تجارت بین­الملل گاز طبیعی در نظر گرفته شده­اند. تحلیل شبکه براساس شاخص­های مختلف نشان می­دهد که به رغم این که ایران دومین کشور دارنده منابع گاز طبیعی جهان است و موقعیت ویژه­ای نیز در ترانزیت گاز طبیعی داراست ولی بازیگر مهمی در شبکه تجارت بین­المللی گاز طبیعی نیست. علاوه بر این، با توجه به شاخص مرکزیت نزدیکی، کشورهای سنگاپور، انگلستان و ایتالیا بیش­ترین میزان شاخص مرکزیت نزدیکی را به خود اختصاص داده­اند و در نتیجه در ایجاد رابطه تجاری با دیگر کشورها در شبکه موفق­تر عمل کرده­اند. با اینکه کشورهایی مانند نروژ و روسیه جزء بزرگ­ترین صادرکنندگان گاز طبیعی هستند، اما مرکزیت میانی کمتری دارند. بنابراین معیارهای دیگری مانند داشتن ارتباطات تجاری متنوع، در شبکه تجارت گاز طبیعی تعیین­کننده است. همچنین نتایج حاکی از آن است که در شبکه تجارت گاز طبیعی مایع، چگالی شبکه نسبتا بیش­تر از چگالی شبکه تجارت از طریق خط لوله است زیرا زیرساخت­های خط لوله تحت محدودیت­های جغرافیایی، روابط دیپلماتیک و عوامل سیاسی قرار دارد در حالی که تجارت گاز طبیعی مایع دارای انعطاف­پذیری نسبتا بیش­تری است. با افزایش تقاضا و منابع متمرکز عرضه در تجارت بین­المللی گاز طبیعی در آینده، گاز طبیعی مایع احتمالا به مهم­ترین شکل تجارت گاز طبیعی تبدیل خواهد شد.

کلیدواژه ها:

Natural Gas ، Network Theory ، International Trade. ، گاز طبیعی ، نظریه شبکه ، تجارت بین الملل