تحلیل سیر روایت پردازی در داستان هزار و یک شب بر مبنای رویکرد نشانه-معناشناسی

این مقاله، به بررسی روند روایت پردازی در داستان هزار و یک شب از دیدگاه نشانه معناشناسی با تحلیل سیرحرکت از ساختار روایی بر اساس الگوی کنشی گرمس می پردازد. رویکرد نشانه– معناشناسی نوین از  ساخت گرایی پا فراتر گذاشته و وارد حوزه گفتمان روایی شده است و شرایط تولید و دریافت معنا در گفتمان را به وجود آورده است .این پژوهش درصدد است تا دریابد که چگونه ساختارهای روایی تودرتو در روند روایت پردازی هزار و یک شب به فرآیند گفتمانی نشتی پیدا می کند و فضای تنشی (حسی – ادراکی) حاصل از روایت پردازی، فرآیند تولید معنا را کنترل و بازآفرینی می کند. تحلیل روند روایت پردازی در این داستان نشان می دهد که هرگز روایت ها بدون شکل گیری نظام گفتمانی شکل نمی گیرند. از طرفی، مقاومت راوی، شهرزاد، بحران عاطفی و نقصان معنا را طی روایت پردازی های متمادی در شهریار به استعلای معنای حضور تغییر می هد. وی با بهره گیری از ابزار زبان روایت، موقعیت نابسامان اجتماعی و شرایط روحی شهریار را تغییر می دهد و در نهایت تزریق انرژی و ممارست شهرزاد در فضای گفتمانی باعث شده است تا شرایط تثبیت شده نامطلوب به شرایط رهایی بخش تبدیل شود و شهریار در مقابل معنای جدیدی از زندگی و هستی در جهان قرار بگیرد. این تغییرات حاصل از جهش های دازاینی او بعد از شنیدن روایت پدیدار شده است. برای رسیدن به دازاین جدید، او ابتدا باید دازاین قبلی معیوب خود را نفی کند تا بتواند از آن دازاین بحران زده عبور کند و وارد دازاین جدید و بهبود یافته شود. این گفتمان روایی بوشی است که در سیر روایت پردازی هزار و یک شب دیده می شود. سلب دازاین قبلی شهریار که دازاینی مخرب و ویرانگر بوده است مدت طولانی زمان برده است که ورود او را بعد از شب صد و چهل و ششم در دازاین جدید سبب شده و او با این روایت پردازی­ها در چاله ی معنایی جدیدی افتاده است. این چاله معنایی دیگر زجرآور  و کشنده نیست و او را از کرامت انسانی دور نمی کند و عدالت و دادگری را به او برگردانده است.

کلیدواژه ها:

نشانه – معناشناسی ، هزار و یک شب ، نظام گفتمان روایی ، روایت پردازی