برآورد مدل کنترل ژنتیکی صفات زراعی در تلاقی ارقام گندم مرودشت و MV-۱۷ تحت شرایط نرمال و تنش خشکی آخرفصل

بررسی نظام ژنتیکی کنترل‎کننده صفات زراعی، یکی از مقدمات انتخاب روش به‎نژادی مناسب است. به منظور تجزیه ژنتیکی برخی صفات زراعی گندم نان با استفاده از روش تجزیه میانگین نسل‎ها، والدین و نسل‎های ایجاد شده از تلاقی مرودشت × MV-۱۷ در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار و تحت شرایط نرمال و تنش خشکی در سال زراعی ۹۵-۱۳۹۴ در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه رازی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس وزنی حاکی از وجود اختلاف معنی‎دار بین نسل‎های مختلف از نظر اغلب صفات مورد مطالعه تحت هر دو شرایط بود. تجزیه میانگین نسل‎ها نشان داد که علاوه بر اثرات افزایشی و غالبیت، انواعی از اثرات اپیستازی نیز در وراثت اغلب صفات نقش داشتند و بنابراین نمیتوان به موفقیت گزینش در نسل‎های اولیه جمعیت­های در حال تفرق امیدوار بود. برای صفات ارتفاع بوته، طول پدانکل و طول ریشک، نقش اثر افزایشی ژن‎ها بیشتر از اثر غالبیت بود که نشان‎ دهنده سودمندی استفاده از گزینش دوره‎ای برای تجمیع این ژن‎ها و سپس انتخاب لاین‎های با خصوصیات زراعی مطلوب میباشد. مدل کنترل ژنتیکی اغلب صفات تحت هر دو شرایط از نظر وجود یا عدم وجود اثرات متقابل غیرآللی، تقریبا مشابه هم بود و چندان تحت تاثیر تنش خشکی قرار نگرفت. وراثت‎پذیری عمومی برای صفات ارتفاع بوته، طول پدانکل و طول ریشک تحت هر دو شرایط بالا بود. برای عملکرد دانه، وراثت‎پذیری عمومی تحت هر دو شرایط در حد متوسط اما وراثت‎پذیری خصوصی بسیار پایین بود. در مجموع با توجه به نقش بارزتر اثرات ژنی غیرافزایشی در کنترل اغلب صفات، گزینش در نسل‎های پیشرفته و پس از رسیدن به خلوص نسبی پیشنهاد می‎شود.

کلیدواژه ها:

Epistasis ، Gene action ، Genetic variance ، Heritability ، Heterosis ، اپیستازی ، عمل ژن ، واریانس ژنتیکی ، وراثت‎پذیری ، هتروزیس