ساختار نظام بین الملل و تاثیر آن بر فرایند دولت سازی در ایران عصر پهلوی دوم (۱۳۵۷۱۳۲۴)

 درپی جنگ جهانی دوم با پیشر­وی شوروی برای ایجاد حریم امنیت نظامی بین مناطق نفوذ خود و کشورهای سرمایه­داری و واکنش ایالات­متحده به این تحرکات، نظام دوقطبی جنگ سرد شکل گرفت و امنیت بسیاری از کشورها بویژه ایران در معرض مخاطره قرار گرفت. از این­رو پرسش اصلی نوشتار حاضر این است که ساختار نظام بین­الملل در عصر جنگ سرد چه تاثیری بر فرآیند دولت­سازی در ایران دوره پهلوی دوم برجای گذاشت؟ فرضیه مورد آزمون پژوهش این است که ویژگی­های ساختار نظام بین­المللی در عصر جنگ سرد موجب شد پهلوی دوم در راستای حفظ موجودیت کشور و بقای رژیم خود، امنیت­جویی را در قالب جهت­گیری اتحاد و ائتلاف، در دستور کار سیاست خارجی ایران قرار دهد؛ به عبارت روشن­تر، به دلیل پررنگ بودن وجه نظامی امنیت در دوره جنگ سرد از یکسو و کسری مشروعیت و وابستگی رژیم پس از کودتای ۱۹۵۳ به ایالات متحده از سوی دیگر، امنیت ملی عمدتا در قالب تنگ امنیت دولت یا امنیت رژیم تعریف شد و در نتیجه پروژه دولت­سازی در عصر پهلوی دوم از مسیر اصلی خود منحرف و سمت و سوی نظامی امنیتی به خود گرفت. برای تبیین این موضوع، ترکیبی از نظریه نوواقع­گرایی ساختاری و نظریه دولت­سازی به کارگرفته شده است. یافته­های پژوهش نشان میدهد که موقعیت حساس ژئوپلتیکی ایران و الزامات و ضرورت­های ساختاری ایفای نقش بازیگر فعال منطقه­ای در راهبرد دفاع جهانی ایالات متحده آمریکا در نظم دوقطبی جنگ سرد، ترس از کمونیسم شوروی و ناسیونالیسم رادیکال عربی از مهمترین و بارزترین عوامل تاثیرگذار ساختار نظام بین­الملل بر امنیتی نظامی­شدن سیاست­های دولت­سازی رژیم پهلوی دوم به شمار می­آید. روش پژوهش، کیفی از نوع تبیین علی و روش گردآوری داده­ها، کتابخانه­ای اسنادی است. 

کلیدواژه ها:

ساختار نظام بین الملل ، نظم دوقطبی ، جنگ سرد ، پهلوی دوم ، دولت سازی