بررسی تطبیقی ویژگی های فناورانه بومی در معماری کاروانسراهای عصر صفوی در اقلیم گرم و خشک (نمونه موردی کاروانسرای فرنگی زابل و کاروانسرای نصرت آباد زاهدان)

توجه به ویژگی های اقلیم زمینه و عوامل سازنده آن نظیر، خورشید، باد، آب وغیره وبهره برداری بهینه و بجا از آنها که در روش های گذشتگان همواره متداول بوده و موجب صرفهجوئی در استفاده از منابع محدود انرژی گردیده، به نظر می رسد، امروزه نیز می تواند راه میان بریبرای استفاده بهینه از انرژی در بناهای نوین باشد. در دوره صفوی در اثر گسترش ارتباطات باکشورهای اروپایی و رونق تجارت و پیشرفت های اقتصادی، اهمیت زیادی به راه ها و تاسیساتمربوط به آنها داده میشد. در این دوره که عصر طلایی ایجاد کاروانسراهاست، رونق تجارت داخلیو خارجی و اهمیت دادن به راه ها و شهرهای زیارتی باعث شد که کاروانسراهای زیادی در اینگونهجاده ها ساخته شود.در این پژوهش برای دستیابی به ویژگی های معماری بومی، به ویژه در اقلیم گرم و خشک، کهمی تواند در معماری امروز مورد استفاده قرار گیرد، از طریق منابع کتابخانه ای ابتدا اقلیم گرم وخشک ایران مورد مطالعه قرار گرفته و سپس به تعریف معماری اقلیمی و نقش آن در معماریبومی ایران پرداخته شده است. سپس کاروانسرای فرنگی زابل و کاروانسرای فرنگی زاهدان را، کهدر اقلیم گرم وخشک قرار دارند، به روش توصیفی و کتابخانه ای و منابع تصویری مورد بررسی قرارداده و با استفاده از تشخیص عوامل و تفسیر و مقایسه داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته اند تابتوان هدف اصلی پژوهش که عبارت است از؛ میزان اقلیم گرایی معماری بومی کاروانسراهای دورهصفوی دراقلیم گرم و خشک را مورد بررسی قرار دهد و به این نتیجه برسد که این بناها بیشتر تابعکالبد زمینه هستند تا اقلیم منطقه شان. البته ویژگی های اقلیمی هم بسیار رعایت شده است.

کلیدواژه ها:

فناوری بومی ، معماری صفوی ، کاروانسرا ، اقلیم گرم وخشک ، سیستان و بلوچستان