بررسی عقود رضایی و تشریفاتی در حقوق ایران

اصولا هر عقدی با تلاقی دو اراده تشکیل می شود .اما گاهی با سیر در مواد قانونی در باب عقود وقراردادها و ملاحظه ظاهربرخی از مواد ،عقدی را می یابیم که علاوه بر عنصر ایجاب وقبول به عنصر دیگری نیاز دارد به طور مثال قبض یا ثبت در دفتر املاک و... .بر اساس ماده ۱۹۰ قانون مدنی اصل بر رضایی بودن است و تشریفاتی بودن استثنائی است بر اصل.امروزه در جوامع بیشتر گرایش به عقود رضایی است وبه عقود تشریفاتی کمتر اهمیت داده می شود واین امر باعث شده است که کمتر به اثری که برخی از تشریفات برعقود و قراردادها می گذارد توجه شود. همچنین در حقوق ایران اصولا عقود رضایی هستند، حتی در مورد معاملات راجع به اموال غیرمنقول و هبه و صلح؛ با اینکه قانون، ثبت این قراردادها و تنظیم سند رسمی را الزامی قرارداده است، نمی توان آنها را تشریفاتی به شمار آورد، زیرا ثبت و تنظیم سند شرط صحت آنها نیست. (برای اثبات مورد نیاز است، اما اگر سند نباشد معامله باطل نیست .با توجه به این که قانون مدنی ما از فقه وحقوق موضوعه اقتباس شده است و در گذشته در فقه،بیشتر عقود تشریفاتی مورد توجه قرار می گرفته است .ولی امروزه به علت سرعت بخشیدن به عقود قراردادها ترجیح داده اند که جنبه تشریفاتی عقود کمتر مورد توجه قرار بگیردو بیشتر گرایش به سوی رضایی بودن دارند.ماده ۱۰ قانون مدنی در راستای اصل رضایی بودن است وجزء در موارد مخالفت با نظم عمومی و یا قواعد آمره با مشکل دیگری مواجه نیست .تشریفات یک استثناء است بر اصل رضایی بودن.برای روشن شدن مفهوم تشریفاتی بودن باید مفهوم رضایی بودن را بدانیم.عقد رضایی:قراردادی است که به صرف توافق اراده طرفین،به شرط اینکه بنحوی ازانحا، بیان وابراز شده باشد،واقع می شود وتحقق آن به تشریفات خاصی مانند بکار بردن الفاظ معین و یا تنظیم سند نیاز ندارد.عقد تشریفاتی یا شکلی که با تشریفات خاص واقع می شود وصرف توافق طرفین برای وقوع آن کافی نیست .مقصود از تشریفات شرایط اختصاصی و اساسی است.بیشتر عقود در ایران رضایی است ومصادیق عقود تشریفاتی اختلافی است. مثلا عقد عینی به عقدی گفته می شود که علاوه بر ایجاب وقبول تسلیم مورد معامله را نیز شامل می شود مثل عقد رهن( ۷۷۲ قانون مدنی) وقف( ۵۹ قانون مدنی) هبه( ۷۹۸ قانون مدنی) وبیع صرف،مصادیقی ازعقود عینی تشریفاتی است .. باتوجه به همه این تفاسیر در این مقاله به دنبال تبیین مساله رضایی و تشریفاتی بودن عقود در حقوق موضوعه ایران هستیم

کلیدواژه ها:

عقد ، رضایی و تشریفاتی ، حقوق موضوعه ایران ، اصل حاکمیت اراده ، قبض و ثبت