فلسفه ملاصدرا و تبیین رابطه نقس،اخلاق و مزاج

از نظر صدرالمتالهین، حقیقت نفس حادث بوده به همان حدوث بدن، نه امری که جدا و مجزا و مستقل و منعزل از بدن در نظر گرفته شود و سپس بخواهد در کنار آنبا اضطرار یا اختیار قرار گیرد و یا آنکه بر بدن عارض و لاحق گردد، زیرا به نظر صدرا، عمده اشکال اساسی این نظر که رای غالب مشائیون است؛ توجیه نحوه ترابط امر مادی صرف چون بدن با امر مجرد محض که نفس در مرتبه کینونت عقلی است خواهد بود که در نهایت منجر به نوعی ثنویت، کثرت و دو گانه انگاری در تعامل و تعاضد نفس و بدن خواهد شد. لذا اگر در جایی صدرا سخن از پذیرش قدم نفس را آورده، منظور وی حقیقت آغاز و انجام نفس که همان عقل است خواهد بود؛ زیرا عقل مبدا عزیمت و منتهای رحلت نفس در دو قوس صعود و نزول است هدف این مقاله این است تا بر اساس میانی حکمت متعالیه ملاصدرا، رابطه بین مزاج و اخلاق را تبیین و ترسیم کند. بدین منظور از برخی اصول فلسفه صدرایی مانند حدوث جسمانی، رابطه نفس و بدن و حرکت جوهری استفاده کرده است. نتیجه احتمالی رابطه مزاج با اخلاق در فلسفه ملاصدرا این است که می توان گام های آغازین تربیت اخلاقی و تهذیب نفسانی را از همان بدو تولد که انسان نطفه و ماده ای بیش نیست، برداشت. اگر هویت ابتدایی انسان در قالب نطفه و مزاج جسمانی با اعتدال و در شرایط مطلوب و معتدل منعقاد گردد، آن گاه اثرات و لوازم آن به وضوح در حالات روحی و اوصاف اخلاقی او منعکس می گردد و می توانیم نظاره گر انسانی باشیم که کمالات اخلاقی را به خوبی رعایت می کند.

کلیدواژه ها:

مزاج ، اخلاق ، حدوث جسمانی ، حرکت جوهری ، ملاصدر