تحلیلی بر مدیریت مراتع

مدیریت مرتع بر اساس پروانه های چرا با هدف اعمال مالکیت دولت و حذف پرداخت حق علفچر از سوی دامداران به ماکین قبلی از سال ۱۳۲۰ شروع شده و بعد از ملی شدن جنگلها و مراتع کشور با مصوبه ای از هئیت وزیران دریافت پروانه توسط بهره برداران ذیحق الزامی شده است. در حال حاضر نیز شناسنامه مرتع مبنایی برای مدیریت مراتعی است که فاقد طرح مرتعداری می باشند. ولی مسئله این است که بر اساس برخی تحقیقات و مشاهدات کارشناسی وضعیت این اراضی از لحاظ کمی و کیفی بهبود چندانی نداشته است. به نظر می رسد صدور پروانه ها که ضمن لیست نمودن دامداران ذیحق، رعایت تقویم ورود و کوچ و تعداد و ترکیب دام در آن الزامی شمرده شده و عدم رعایت آن منجر به حذف حقوق دامداری می گردد چندان موثر نبوده است . لذا بر آن شدیم تا با هدف اثبات صحت یا عدم صحت این ادعا، چرا ها ، چگونگی ها و چه باید کردها را از زبان خود دامداران عشایری که سابقه زیستی تحت شرایط مدیریتی پروانه های چرا را داشته، شنیده و نسبت به آن تحلیل علمی ارائه نماییم. بدین منظور با استفاده از تکنیک بحث گروهی متمرکز ( ( Focused Group Discussion با پروانه داران و دامداران عرفی مراتع منتخب استانهای تهران، اردبیل، چهارمحال و بختیاری و خوزستان نشست های مشترکی تشکیل دادیم. داد ها با روش نمونه گیری "هدفمند "و شیوه مصاحبه " نیمه ساختار یافته جمع آوری گردیدند. بدین ترتیب که ثبت و ضبط تجربه زیستی عشایر منتخب استانهای مذکور پیرامون نحوه مدیریت این مراتع بر اساس پروانه های چر ا تا رسیدن به مرحله "اشباع نظری" تداوم یافت و آن زمانی بود که با ادامه روند مصاحبه، داده های جدیدی حاصل نگردید، لذا نمونه برداری پایان یافت . نتایج حاصل از تحلیل داده ها و جداول تکمیل شده توسط ۵۳۱ بهره بردار دارای پروانه چرا نشان داد که در مراتع منتخب استانهای مورد مطالعه، % ۱۳/۲ پروانه داران فاقد دام بودند. % ۸/۶ نیز پروانه هایشان را اجاره می دادند. حدود % ۱۱/۹ انها نیز علی رغم اینکه فوت نموده بودند ولی هنوز اسامی شان در پروانه ها قابل مشاهده بود. همچنین تعداد افراد غیر بومی که مراتع مذکور را می چراندند % ۲ بود.

کلیدواژه ها:

مدیریت مرتع ، پروانه چرا ، تحلیل