تصویرگری صورتهای فلکی منطقه البروج درنسخ خطی تمدن اسلامی

صورتهای فلکی بروج، یکی از برجسته ترین عناصر تصویری در رساله های نجومی (هیئت و تنجیم ) تمدن اسلامی هستند. طبق اطلاعات موجود، صورالکواکب الثابته نخستین رساله نجومی باقیمانده در تمدن اسلامی است که تصاویری از صورتهای بروج دارد؛ تصاویری که تقریبا منطبق بر دانسته های ما از میراث نجومی بابلی-یونانی است. افزون بر کتابهای نجومی، در رساله هایی مثل عجایب نگاریها و دانشنامه ها نیز غالبا بخشهایی را به منطقه البروج و صورتهای فلکی آن اختصاص میدادند. در پژوهش حاضر، با بررسی متن و تصویر چند نسخه خطی مصور (شامل رساله های صورالکواکب الثابته، عجائب المخلوقات توسی، عجائب المخلوقات قزوینی، نزهه القلوب، الموالید، البلهان،و مطالع السعاده و ینابع السیاده) رابطه میان توصیف های ارائه شده از بروج و تصویرگری آنها تبیین میشود. به علاوه، این پژوهش میکوشد تا براساس نسخه های خطی مطالعه شده، شیوه های تصویرگری بروج را طبقه بندی کند. نتیجه پژوهش نشان میدهد شیوه تصویرگری صورتهای بروج را میتوان به گروه دو کلی»۵ سنتی«، و »تغییریافته و تزئینی« تقسیم کرد که دسته دوم، خود به دو شاخه »ساده« و »ترکیبی« تقسیم میشود. همچنین نشان میدهد که متن رساله ای گروه دوم بیشتر از تصویر آنها به »سنت ها« پایبند است.

کلیدواژه ها:

نسخه خطی ، نجوم ، صور فلکی ، منطقه البروج ، اسلام