بررسی عوامل موثر بر رشد پراکنده شهری درکلانشهر تبریز با استفاده از مدل های سنجش توسعه شهری

      بین فرم شهر و میزان پایداری رابطه معناداری وجود دارد و شناخت مورفولوژی و تبیین الگوی رشد آن، قدمی مهم در تحقق پایداری شهر به شمار می­رود. بر همین اساس، سیاست­ها و راهبردهای برنامه­ریزی و طراحی باید به گونه­ای باشند که به شکل­گیری فرم مطلوب منجر شود. از میان الگوهای پایداری که از اواخر قرن بیستم میلادی مطرح گردیده است، اجماع بیشتری بر فرم شهر  متراکم (فشرده)  وجود دارد.  به طوری که این الگو توانسته است طرفداران زیادی را به خود اختصاص دهد و در صدر مباحث مربوط به فرم پایدار شهری قرار بگیرد. لذا این پژوهش با هدف تحلیل و ارزیابی علل و عوامل موثر بر رشد پراکنده شهری در منطقه شهری تبریز و ارائه مدل مناسب جهت کنترل آن به عنوان نظریه پایه­ای و هدایت گر تحقیق انتخاب شده است.  با توجه به گستردگی موضوع رشد هوشمند شهری، تصمیم بر این شد تا از میان ابعاد مختلفی که می توان این الگو را مورد بحث و تحلیل قرارداد، شاخص های تراکمی انتخاب و به عنوان مسیر مشخص گردید. جهت تحلیل و ارزیابی علل و عوامل موثر بر رشد پراکنده شهری در منطقه شهری تبریز از مدل ها و رو­ش­های متناسب در این زمینه استفاده گردید که طبق بررسی­های انجام شده مشخص شد، در ابتدا رشد اولیه شهر به دلیل موقعیت ارتباطی و افزایش طبیعی جمعیت بوده است و این رشد و گسترش از ویژگی­های طبیعی و اقلیمی تبعیت می­نموده است. با گذشت زمان، گسترش شهر تحت تاثیر عوامل متعددی از جمله عوامل اقتصادی، سیاست­ها، طر­ح­ها و برنامه­ها و عاملین و گروه­های مختلف قرار گرفته است. موارد ذکر شده در نهایت موجب پراکنده­رویی (اسپرال) در شهر تبریز شده­اند و از مهم­ترین دلایل آن می­توان به افزایش قیمت زمین و مسکن در محدوده مرکزی شهر، رانت خواری، بورس بازی و معاملات زمین، عدم توسعه محدوده قانونی شهر در طرح جامع، وارد کردن کلیه سطوح با حداقل ده درصد ساخت و ساز به محدوده قانونی در طرح تفضیلی )ازجمله روستاهای گوجوار، اوغلی، الوار علیا، کندرود،خلجان، آناخاتون)  و تقاضا برای افزایش فضای زندگی بیشتر اشاره نمود.

کلیدواژه ها:

sprawl Growth ، Smart Growth ، Condensation Indicators ، Tabriz ، رشد پراکنده ، رشد هوشمند ، شاخص های تراکمی ، تبریز.