ارزیابی بارشناختی با تحلیل داده های ردیاب چشمی در یادگیری چندرسانه ای زبان

پیشینه و اهداف: امروزه استفاده از چندرسانه ای در آموزش زبان خارجی متداول است. برای طراحی چندرسانه ای اصولی وجود دارد که به کارگیری آن ها موجب کاهش بار شناختی می شود. این اصول بر آمده از نظریه بار شناختی هستند. روش های اندازه گیری بار شناختی به دو دسته خودانگارانه و واقع گرایانه تقسیم می شوند. روش هایی مانند پرسشنامه شاخص بار کاری ناسا در دسته اندازه گیری های خودانگارانه جای می گیرند و روش هایی مانند تحلیل سیگنال های مغزی یا تحلیل رفتارهای حرکتی چشم در دسته واقع گرایانه قرار دارند. امروزه به دلیل مزیت هایی که در استفاده از روش های واقع گرایانه وجود دارد، استفاده از این نوع اندازه گیری ها در مطالعات شناختی متداول شده است. فناوری ردیابی حرکت چشم می تواند رفتارهای مختلف چشم مانند قطر مردمک، ساکاد، تثبیت، پلک زدن و میکروساکاد را با نرخ نمونه برداری بالا ثبت کند. از این اندازه گیری ها به صورت گسترده در مطالعات شناختی و بار ذهنی استفاده می شود. در این پژوهش بار شناختی در یادگیری چندرسانه ای زبان با استفاده از تحلیل داده های ردیاب چشمی مورد ارزیابی قرار گرفت. روش ها : دو نسخه چندرسانه ای آموزش زبان انگلیسی با روایت یکسان به طول ۳۴۲ ثانیه ساخته شد. در یکی اصول طراحی چندرسانه ای رعایت و در دیگری نقض شده است تا بار شناختی بیشتری نسبت به حالت با اصول اعمال شود. ۱۰ فرد که توانایی شنیداری زبان انگلیسی آن ها با شبیه سازی آزمون آیلتس ارزیابی شدند، در آزمایش شرکت کردند و به صورت تصادفی به دو گروه ۵ نفره تقسیم شدند. یک گروه، چندرسانه ای بدون اصول و گروه دیگر، چندرسانه ای با اصول را مشاهده کردند. توانایی شنیداری همه افراد در بازه یکسان قرار داشت. هر گروه یک نسخه از چندرسانه ای ها را مشاهده کردند و سپس هر فرد به ۱۲ سوال چهارگزینه ای در رابطه با مفاهیم مطرح شده در چندرسانه ای به عنوان آزمون عملکرد پاسخ داد. در طول فرآیند مشاهده چندرسانه ای و آزمون، داده حرکت چشم از هر فرد شرکت کننده اخذ شد. سپس هر فرد به پرسش نامه شاخص بار کاری ناسا پاسخ داد. در تحلیل با استفاده از نتایج آزمون عملکرد و شاخص بار کاری ناسا، میزان دشواری چندرسانه ای بدون اصول نسبت به حالت با اصول اعتبارسنجی شد. داده های اخذ شده به بلوک های ۳۰ ثانیه ای تقسیم شدند. یافته ها: بر پایه نمرات پرسشنامه شاخص بار کاری ناسا، بار شناختی اعمال شده بر روی گروه چندرسانه ای بدون اصول بیشتر از بار شناختی اعمال شده بر روی گروه چندرسانه ای با اصول است که تاییدکننده فرض ما در رابطه با بار شناختی بیشتر توسط چندرسانه ای بدون اصول هست. اما در مورد نتایج عملکرد تفاوت معناداری بین دو گروه آزمایش یافت نشد. بر اساس آزمون های آماری، معیارهای قطر مردمک، طول ساکاد، سرعت ساکاد، تاخیر پلک زدن، و بزرگی میکروساکاد در بلوک های چندرسانه ای های دو گروه، دارای تفاوت معنادار بودند. برای معیارهای مدت زمان تثبیت، نرخ تثبیت و نرخ میکروساکاد، تفاوت معناداری یافت نشد. نتیجه گیری: براساس یافته‎های این پژوهش معیارهای قطر مردمک چشم، طول ساکاد، سرعت ساکاد، تاخیر پلک زدن و بزرگی میکروساکاد دارای ارتباط معنادار با بار شناختی اعمال شده توسط چندرسانه ای آموزش زبان هستند که با ادبیات پژوهش نیز مطابقت دارند. بر پایه نتایج این پژوهش، داده حرکت چشم می تواند به عنوان معیار مناسبی، در کنار روش های خودانگارانه، برای ارزیابی بار شناختی یادگیری چندرسانه ای و کیفیت سنجی محتوای آموزشی در قالب چندرسانه ای، مورد استفاده قرار گیرد. نرخ پلک زدن نیز دارای تفاوت معناداری بین دو گروه مورد مطالعه است. در رابطه با سایر معیارهای حرکت چشم که در این پژوهش مطرح شدند، یعنی مدت زمان تثبیت، نرخ تثبیت و نرخ میکروساکاد نیاز به پژوهش بیشتر و طراحی آزمایش های مختلف است تا بتوان اظهارنظر قطعی در مورد ارتباط معنادار این پارامترها با بار شناختی اعمال شده توسط چندرسانه ای آموزش زبان مطرح کرد. 

کلیدواژه ها:

یادگیری چندرسانه ای ، آموزش زبان ، بار شناختی ، ردیاب حرکت چشم