اثر تغییر کاربری و چرای مفرط بر هدررفت فسفر در ذرات مختلف خاک در زیر حوزة سولگان

یکی از مهمترین عناصر مؤثر در یوتریفیکاسیون آبهای سطحی فسفر است که از طریق فرآیندهای فرسایش خاک به همراه رسوبات وارد آبها شده و به تدریج از رسوبات به درون آب آزاد می شود؛ لذا دانستن سهم هر یک از اجزای رسوب در انتقال فسفر دارای اهمیت می باشد. در این پژوهش اثر تغییر کاربری و چرای دام بر توزیع اندازة ذرات رسوب و مقدار هدررفت فسفر مرتبط با هر یک از اجزای رسوب بررسی شد. نتایج نشان داد که حذف پوشش گیاهی منجر به افزایش معنی داری در مقدار ذرات رس انتقال یافته شده و از 34/2 درصد در کاربری مرتع به 44/5 درصد در دیمزار رسیده است. مقدار هدررفت فسفر کل مرتبط با ذرات شن ، سیلت و رس در اثر تخریب مرتع افزایش داشت به طوریکه در کاربری مرتع 0/9، 11/4 و 11/9 میلی گرم در متر مربع، در کاربری مرتع تخریب شده 3/0، 47/6 و 39/4 میلی گرم در متر مربع و در کاربری دیمزار 4/1، 102/3 و 129/6 میلی گرم در متر مربع بود. همچنین مقدار هدررفت فسفر معدنی لبایل در ذرات سیلت و رس در مرتع 0/68 و 0/85 میلی گرم در متر مربع، در مرتع تخریب شده 3/1 و 2/84 میلی گرم در متر مربع و در دیمزار 6/57 و 8/25 میلی‌گرم در متر مربع بود که روندی مشابه با هدررفت فسفر کل را نشان داد. نتایج این پژوهش نشان داد که بهره برداری نادرست از مراتع باعث افزایش قابل توجهی در انتقال ذرات غنی از فسفر می شود. ته نشینی این ذرات در مخازن آبهای سطحی و در بستر رودخانه ها منجر به آزادسازی فسفر این ذرات به درون آبها و ایجاد شرایط مساعد برای رشد جلبکهای مضر می گردد.

کلیدواژه ها:

تغییر کاربری ، هدررفت ، فسفر ، رسوبات