خاستگاه سرپوش در نخستین سکه های اشکانی (از ارشک یکم تا مهرداد یکم)

در بررسی سکه های نخستین اشکانیان، پژوهشگران بیشتر بر میراث یونانی مآبی و پارسی-هخامنشی به عنوان عناصر مسلط تاکید می کنند و عناصر سکایی عموما نادیده انگاشته می شوند. یکی از نقش مایه های این سکه ها، سرپوش قائم نوک تیزی است که بر سر شاه قرار دارد. مسئله اصلی پژوهش، بررسی خاستگاه سرپوش شاهان نخست اشکانی است که عموما متاثر از سکه های شهرب های هخامنشی و فرهنگ پارسی انگاشته می شود. فرضیه این مقاله، احتمال سکایی بودن این سرپوش باتوجه به خاستگاه سکایی اشکانیان است. مقاله حاضر بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی و مقایسه این سرپوش با نقش مایه های هخامنشی، سکایی و یونانی و توصیفات متون کلاسیک، به بررسی این خاستگاه بپردازد. مقایسه این سرپوش ها با سرپوش شهرب ها، موارد نقش مایه های دوره هخامنشی و هنر یونانی کلاسیک نشان می دهد که این سرپوش برخلاف موارد پارسی که نرم و فاقد برجستگی هستند، شباهت چشمگیری با سرپوش های بیابان گردان سکایی دارد که در هنر هخامنشی و یونانی به صورت قائم به تصویر کشیده شده اند؛ درنتیجه، می توان گفت سرپوش نخستین اشکانیان گونه ای از سرپوش ایستاده و نوک تیز سکایی است که مختص اپرنی ها یا قبایل داهه بوده است. رد پای سرپوش سکا ها در متون کلاسیک نیز دیده می شود که از آن به نام کورباسیا یاد شده است. بررسی اصطلاحات سرپوش ها در این متون نشان می دهد واژه کورباسیا که در آغاز تنها مختص سرپوش سکا ها بوده است، بعدها با سرپوش بلند و دندانه دار پارسی مختص شاه بزرگ هخامنشی خلط شده و این دو، همسان پنداشته شده اند. گذشته از ارتفاع سرپوش ها، ظاهرا آنچه به این همسان انگاری کمک کرده است، وجود محافظ گردن در هر دو سرپوش بوده است.

کلیدواژه ها:

سکاها ، پارسیان ، کورباسیا ، سرپوش ، سکه های اشکانی