تعیین و ارزیابی ردپای آب های سبز، آبی و خاکستری در تجارت بین المللی محصولات کشاورزی ایران

اقلیم ایران خشک و نیمه خشک است و در معرض خشکسالی و بحران آب قرار دارد. برای کاهش بحران آب، تجارت بین المللی محصولات کشاورزی می تواند نقش بسزایی در توزیع مجدد منابع آب داشته باشد زیرا کالاهای مورد معامله حاوی مقدار زیادی آب مجازی هستند. از این رو، این تحقیق به مطالعه جامع از ردپای آب و تجارت آب مجازی ایران با استفاده از سه آب خاص به نام های آب سبز، آب آبی و آب خاکستری متمرکز است. با استفاده از مفهوم آب مجازی که توسط آلن (۱۹۹۴) معرفی و توسط هوکسترا و هانگ (۲۰۰۳) بسط داده شد، تجارت آب مجازی برای تمام محصولات زراعی ایران طی سال های ۲۰۱۶-۲۰۱۸ تخمین زده شد. نتایج نشان می دهد میانگین صادرات آب مجازی ایران ۶.۲۳۲ میلیارد متر مکعب در سال و واردات آب مجازی ۱۸.۸۳۸ میلیارد متر مکعب در سال است و به طور کلی ایران در این مدت وارد کننده خالص آب مجازی است. واردات آب مجازی به ایران عمدتا از طریق آب سبز صورت می گیرد و سهم آب سبز از کل واردات آب مجازی ایران ۷۵.۲۱ درصد است. سهم آب خاکستری از کل واردات آب مجازی ۱۲ درصد و از کل صادرات آب مجازی نیز ۸ درصد می باشد. بزرگترین صادرات آب مجازی ایران آب آبی است و ۶۵.۳۶ درصد از کل صادرات آب مجازی ایران را شکل می دهد. ایران اغلب آب مجازی سبز را از کشور های هند، روسیه، برزیل، انگلستان، سوییس، سنگاپور و پاکستان وارد می کند و به کشور های عراق، امارات، ویتنام، پاکستان، هند، هنگ کنگ، روسیه، آب مجازی آبی صادر می کند. ۹۴ درصد از صادرات آب مجازی ایران مربوط به میوه، آجیل و سبزیجات است که عمدتا از طریق پسته، خرما، سیب، فلفل و گوجه فرنگی انجام می شود. همچنین ۸۱ درصد از کل واردات آب مجازی ایران از نوع غلات است. در آخر مشخص شد فاصله ی مکانی و داشتن مرز مشترک زمینی و دریایی تاثیر مثبت بر تجارت آب مجازی ایران داشت و بیشترین واردات و صادرات آب مجازی با کشورهایی بود که دارای مرز مشترک با ایران بودند. همچنین واردات آب مجازی از طریق واردات محصولات کشاورزی می تواند باعث ذیره آب در سطح ملی شود.

کلیدواژه ها:

آب مجازی ، آب پنهان ، آب سبز ، آب آبی ، آب خاکستری