ارزیابی صفات زراعی برخی ژنوتیپ های بزرک با کیفیت روغن خوراکی در دو تاریخ کاشت در شهرکرد

به منظور بررسی پتانسیل تولید و دیگر صفات زراعی بزرک (.Linum usitatissimum L) در شهرکرد، نه ژنوتیپ به صورت کاشت بهاره در دو تاریخ کاشت ۱۵ فروردین و ۱۵ اردیبهشت به صورت مجزا در دو سال زراعی ۱۳۸۲ و ۱۳۸۳ با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی با ۳ تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر ژنوتیپ و تاریخ کاشت بر همه صفات معنی دار بود و ژنوتیپ ها از لحاظ کلیه صفات دارای تنوع ژنتیکی زیادی بودند. به طور متوسط تعداد گیاهچه در متر مربع ژنوتیپ ها بین ۳۰۶ تا ۴۶۴، تعداد روز تا رسیدگی بین۳/۹۳ تا ۱/۱۰۵، ارتفاع بوته آنها بین ۸/۲۸ تا ۲/۵۸ سانتی متر، عملکرد دانه در بوته بین ۲۷۴/۰ تا ۵۶۹/۰ گرم، عملکرد دانه بین ۹۹۵ تا ۱۴۲۳ کیلوگرم در هکتار و درصد روغن دانه بین ۸۸/۳۲ تا ۸۳/۳۴ متغیر بود. کمترین ارتفاع بوته و بیشترین عملکرد دانه در هکتار متعلق به توده بومی تهیه شده از کردستان بود. به طور کلی تاخیر در کاشت موجب کاهش معنی دار میانگین تعداد گیاهچه در متر مربع، تعداد روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، عملکرد دانه در بوته، عملکرد دانه در هکتار و افزایش معنی دار درصد روغن دانه گردید. به طور متوسط، عملکرد دانه در بوته در تاریخ های کاشت اول و دوم به ترتیب برابر۵۰۶/۰ و ۴۱۴/۰ گرم و عملکرد دانه در هکتار برابر ۱۵۹۸ و ۸۱۱ کیلوگرم بود. اثر متقابل معنی داری بین ژنوتیپ و تاریخ کاشت برای بعضی از صفات از جمله عملکرد دانه و درصد روغن دانه مشاهده شد، به طوری که نسبت کاهش عملکرد دانه ژنوتیپ ها در تاریخ کاشت دوم متفاوت بود و در اثر تاخیر در کاشت، درصد روغن دانه بعضی از ژنوتیپ ها کاهش و در بعضی دیگر افزایش نشان داد. در تاریخ کاشت اول تغییرات عملکرد دانه ژنوتیپ ها بین ۱۳۵۸ تا ۱۷۸۴ و در تاریخ کاشت دوم بین ۶۳۲ تا ۱۰۸۸ کیلوگرم در هکتار بود. توده بومی تهیه شده از کردستان بیشترین عملکرد دانه را در هر دو سال ارزیابی به خود اختصاص داد. نتایج تجزیه رگرسیون و ضرایب هم بستگی نشان داد که تعداد گیاهچه در مترمربع و عملکرد دانه در بوته از عوامل اصلی ایجاد تنوع در عملکرد دانه در هکتار بودند. تعداد دانه در کپسول و تعداد کپسول در بوته نیز نقش موثرتری را در تعیین عملکرد دانه در بوته داشتند که به عنوان اجزای اصلی عملکرد دانه در بزرک محسوب می گردنند و می توان در برنامه های انتخاب از آنها به عنوان معیارهای انتخاب جهت بهبود عملکرد دانه استفاده نمود.

کلیدواژه ها:

Agronomic traits ، Seeding date ، Yield components ، Flax. ، صفات زراعی ، تاریخ کاشت ، اجزای عملکرد ، بزرک