اثر شرایط ژئوپدولوژیک بر غلظت و توزیع برخی عناصر اصلی و کمیاب در خاک های جنگلی منطقه فومن- ماسوله

عوامل زمین شناختی و خاک شناختی نقش بسیار مهمی بر رفتار عناصر در خاک های بکر دارند. به منظور تعیین نقش این عوامل بر غلظت و توزیع برخی عناصر اصلی و کمیاب در خاک، شش ماده مادری مختلف، شامل فیلیت، تونالیت، پریدوتیت، دولریت، شیل و سنگ آهک در منطقه فومن- ماسوله شناسایی و نحوه تشکیل و تکامل خاک های درجا در این مواد مادری مطالعه گردید. غلظت کل Si، Al، Ca، Mg، Fe، Ti، Mn، Ni، Co، Cr، Cu، Pb، V و Zn در کلیه افق های پدوژنیک و ژئوژنیک مورد مقایسه قرار گرفت و نقش ترکیب ژئوشیمیایی مواد مادری بر غلظت کل عناصر مذکور در خاک بررسی شد. به علاوه، الگوهای غنی شدن- تهی شدن عناصر کمیاب با استفاده از عنصر مرجع Ti بررسی شد. به طور کلی، عناصر Cr، Ni، Co و V در خاک-های پریدوتیتی (به ترتیب ۹۸۴، ۲۸۵، ۵۳ و ۲۰۴ میلی گرم در کیلوگرم) و دولریتی (به ترتیب ۱۰۲۳، ۱۷۶، ۳۹ و ۱۸۵ میلی گرم در کیلوگرم) حداکثر هستند. هم چنین روند تغییرات Si و Al تا حد زیادی تحت تاثیر نوع ماده مادری است به طوری که کمترین مقادیر این عناصر در خاک های پریدوتیتی، دولریتی و آهکی ملاحظه شد. حداکثر مقادیر Pb و Zn (به ترتیب ۲۷ و ۱۰۶ میلی گرم در کیلوگرم) در خاک های شیلی دیده شد. عناصر مختلف الگوهای غنی شدن- تهی شدن متفاوتی در یک خاک مشخص نشان دادند؛ به علاوه، یک عنصر مشخص نیز الگوهای متفاوتی را در خاک های با مواد مادری مختلف، و حتی در برخی موارد، در نیمرخ های مختلف با یک نوع ماده مادری خاص، نشان داد. سرب، Zn، Cu و Mn عموما و در اکثر خاک رخ ها، به استثنای خاک های اسیدی و شدیدا آبشویی شده، غنی شده اند. در مقابل، Co، Cr، Fe، Ni و V، به ویژه در خاک های دیستریودپتز و یوتریودپتز، روند تهی شدن نشان می دهند. با این حال، عناصر مذکور در خاک های هپل یودآلفز و آرجی یوداولز، به موازات تشکیل افق های ایلوویال، روند غنی شدن نشان می دهند.

کلیدواژه ها:

Trace elements ، Enrichment factor ، Soil geochemistry ، Pedogenesis ، Lithology. ، عناصر کمیاب ، شاخص غنی شدن ، ژئوشیمی خاک ، پدوژنز ، سنگ شناسی