انتخابپذیری ذرات رسوب در اثر فرسایش شیاری در خاکهای با بافت مختلف

انتخابپذیری ذرات رسوب طی فرایند انتقال، اطلاعات اساسی برای برآورد اثرات درون و برون عرصهای فرسایش خاک و توزیع اندازه ذرات رسوب در اثر فرسایش شیاری در اختیار میگذارد. اطلاعات اندکی در مورد انتخابپذیری ذرات در فرسایش شیاری بهویژه در نوارهای کشت دیم وجود دارد. برای این منظور، انتخابپذیری رسوب در سه بافت خاک شامل لوم، شن لومی و لوم رس شنی تحت شیب ۱۰ درصد با استفاده از باران شبیهسازی شده با شدت۹۰ میلیمتر در ساعت بهمدت ۴۰ دقیقه بررسی شد. نمونههای خاک از الک ۱۰ میلیمتر گذرانده، در فلومی به ابعاد m۴ m ×۴/۰ ریخته شد. توزیع اندازه ذرات در رسوب تعیین و با خاک اصلی مقایسه شد و نسبت آن در رسوب به خاک اصلی بهعنوان معیاری برای انتخابپذیری ذرات در فرسایش شیاری بیان شد. بر اساس نتایج فراوانی ذرات درشت (شن بسیار درشت و درشت) در رسوب در تمام خاکها بیشتر بود و نسبت این ذرات در رسوب به خاک اصلی بزرگتر از یک بود که نشاندهنده انتخابپذیری بیشتر این ذرات در فرسایش شیاری بود. خاک لوم شنی حساسترین خاک به فرسایش شیاری بود بهطوری که بیشترین شدت دبی رواناب (۰۰۳۵/۰ متر مربع بر ثانیه) و بار رسوب (۱/۰ کیلوگرم بر متر ثانیه) طی باران را تولید کرد. توزیع اندازه ذرات رسوب در این خاک بسیار شبیه به خاک اصلی بود. بهطورکلی این پژوهش نشان داد که پایداری خاکدانه مهمترین ویژگی خاک از نظر فرسایش شیاری و انتخابپذیری رسوب در خاکهای منطقه نیمهخشک است. با افزایش پایداری خاکدانه، نفوذپذیری خاک و در نتیجه تنش برشی جریان در شیارها کاهش مییابد.

کلیدواژه ها:

Size aggregate ، Bed load ، Particle size distribution ، Stream power ، Rolling ، اندازه خاکدانه ، بار بستر ، توزیع اندازه ذره ، قدرت جریان ، غلتیدن