تعیین عوامل موثر بر کارایی مصرف آب لوبیا (Phaseolus vulgaris L.)، کنجد (Sesamum indicum L.) و ذرت (Zea mays L.) در پاسخ به کاربرد اسیدهیومیک و کمآبیاری

تحلیل عاملی یکی از تکنیک‎های آماری چند متغیره است که بین متغیرهای به ظاهر بی‎ارتباط، رابطه برقرار کرده و محقق را در یافتن دلایل پنهان وقوع یک رخداد یاری می‎کند. به‎منظور بررسی اثر مقادیر مختلف آبیاری و محلول‎پاشی اسیدهیومیک و تعیین عامل‎های موثر بر کارایی مصرف آب کنجد، ذرت و لوبیا، آزمایشی در سال زراعی ۹۴- ۱۳۹۳ در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد به‎صورت کرت‎های خرد شده در قالب طرح پایه‎ بلوک‎ کامل تصادفی به تفکیک برای سه گیاه کنجد، ذرت و لوبیا با سه تکرار انجام شد. سطوح آبیاری (۵۰ و ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاهان مورد مطالعه) در کرتهای اصلی و کاربرد (شش کیلوگرم در هکتار) و عدم کاربرد اسیدهیومیک در کرت­های فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که در کنجد، بیشترین عملکرد دانه و ماده‎ خشک در تیمار ۱۰۰ درصد نیاز آبی و محلول‎پاشی اسیدهیومیک بهدست آمد. در ذرت، محلول‎پاشی اسیدهیومیک در شرایط تامین ۵۰ درصد نیاز آبی منجر به تولید بیشترین وزن دانه در بوته، ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ و پهاش خاک شد. بیشترین وزن دانه در بوته، ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و میزان فسفر خاک در زراعت لوبیا در تیمار ۱۰۰ درصد نیاز آبی و محلول‎پاشی اسیدهیومیک بهدست آمد. نتایج تجزیه‎ عاملی نشان داد که در کنجد متغیرهای عملکرد دانه، عملکرد ماده‎ خشک، وزن دانه در بوته، ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول، فسفر و کارایی مصرف آب در عامل اول و متغیرهای نیتروژن خاک، پهاش و شوری خاک در عامل دوم قرار گرفتند. در ذرت، عملکرد دانه با متغیرهای عملکرد ماده خشک، شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول، فسفر، شوری و پهاش خاک و کارایی مصرف آب و در لوبیا، با متغیر کارایی مصرف آب روی یک عامل قرار گرفت. بهطورکلی، یافته‎های این پژوهش نشان داد که شناسایی متغیرهای تاثیرگذار در هر عامل و نامگذاری منطقی آن با توجه به دانش اکوفیزیولوژیکی گیاه زراعی میتواند زمینهساز مدیریت مستقیم متغیرهای موثر در آن عامل در جهت بهبود کارایی مصرف آب باشد.

کلیدواژه ها:

Crop Growth Rate ، Drought ، Factor Loading ، Factor Analysis ، Water Requirement ، : بار عاملی ، خشکی ، سرعت رشد محصول ، نیاز آبی