تجزیه و تحلیل آماری توفان های تندری و گرد و خاک وزیده شده در طی دوره آماری ۲۰۰۴-۱۹۹۰ در استان همدان(۱)

بادهای شدید تحت عنوان توفان نام گذاری شده اند که به شکل های متفاوتی و با سرعت زیاد برای مدت کوتاهی می وزند و معمولا با هوای ناپایدار همراه هستند. اگر هوای ناپایدار رطوبت داشته باشد توفان رعد و برق (تندری) و اگر خشک باشد توفان گردوخاک ایجاد میشود (علیجانی، ۱۳۷۹). عمده توفانهای تندری در تمام ایستگاه های استان همدان در فصل بهار رخ می دهد. در این فصل از سال بدلیل افزایش انرژی تابشی خورشید که با رطوبت قابل ملاحظه جوی حاصل از تبخیر و پوشش گیاهی، زمین مرطوب و سیستم های ترمودینامیکی انتقالی که از غرب و جنوب غرب کشور همراه است، بیشترین تعداد توفان های تندری اتفاق افتاده است. فصل پاییز از لحاظ تعداد توفان های تندری در رتبه دوم قرار دارد. در این فصل نیز به دلیل بالا بودن انرژی تابشی و ورود سیستم های ناپایدار با منشا رطوبتی مناسب تعداد توفان های تندری قابل توجه می باشد. کمترین تعداد توفان های تندری به فصل زمستان تعلق دارد. معدل بیشینه توفان های گرد و خاک عمدتا در نواحی خشک و بدون پوشش گیاهی اتفاق می افتد و تعداد این توفان ها در مناطق کوهستانی همدان کمتر است. بیشترین فصل وقوع توفان های گرد و خاک در ایستگاه ­های اکباتان، همدان نوژه و ملایر در فصل بهار و تابستان و در ایستگاه نهاوند فصل تابستان می باشد. بررسی روند تغییرات ساعتی وقوع توفان ها نشان میدهد که بیشینه وقوع این توفان ها از ساعت ۹ صبح به بعد است و در ساعت ۱۸ (بعدازظهر) از شدت و تعداد آنها کاسته می شود، و فراوانی این توفان ها در روز هنگام در کلیه ایستگاه ها بیشتر از شب هنگام می باشد. با توجه به بررسی های انجام شده بیشترین فعالیت توفان های گرد و خاک در فصل بهار و تابستان است. چون در این دوره از سال بدلیل وجود انرژی تابشی بالا و شرایط توپوگرافی مناسب زمینه برای وقوع ناپایداری های محلی فراهم است، ولی به دلیل فقدان رطوبت کافی انرژی سامانه ها بصورت توفان های گرد و غبار تخلیه می شود.

کلیدواژه ها:

توفان های تندری ، توفان های گرد و خاک ، همدان