بازجست شاخه گمشده شجره تصوف نقشبندی ماوراالنهر در سدههای ۱۲ و ۱۳ هجری

طریقت صوفیانه «نقشبندیه» به بنیادگذاری بهاالدین نقشبند که از دل جریان تصوف خواجگان در ماوراالنهر سربرآورد، در سیر تحول و تطور خود با عبور از مرزهای جغرافیایی مولد و منشا خود و با ایجاد رابطه با نهاد قدرت و ورود در عرصه سیاست، توانست به یکی از ماناترین و موثرترین سلاسل صوفیه و جریان­های دینی آسیای مرکزی بدل شود؛ اگرچه تصوف نقشبندیه، طریقتی ایرانی محسوب می­شود، پژوهشهای علمی ناچیزی در ایران درباره آن انجام یافته است؛ بنابراین، ضرورت و اهمیت توجه به پیشینه فرهنگی حوزه ماوراالنهر بهعنوان بخشی از ایران کهن، ریشه­شناسی سیر عرفان و تصوف در منطقه و بررسی سیر ظهور و تطور نقشبندیه موجب شده است تا در این مقاله با استفاده از منابع اسنادی و با شیوه تاریخنگارانه و موردپژوهانه و با بهره­گیری ازیگانه نسخه خطی تحفهالرسول و فرید المکتوبات، نوشته میراحمد کشی، از صوفیان تصوف نقشبندی ماوراالنهر، به بازجست شاخهای کوچک و گمشده از تصوف نقشبندی در دیار فرارودان پرداخته شود. فرضیه این پژوهش بر آن است که با شناسایی برخی از شخصیت­ها و آثار و رساله­ای کمتر شناختهشده­ از طریقت نقشبندی، به ترسیم شاخه­ای فرعی از شجره­نامه سلسله پرگرونده نقشبندیه دست یابد.

کلیدواژه ها:

تصوف ، نقشبندیه ، ماوراالنهر ، میراحمد کشی ، تحفهالرسول و فرید المکتوبات