کارکرد بلاغی وجه جمله در خسرو و شیرین نظامی

شعر نظامی از نظر بلاغت ارزش چشمگیری دارد. توجه شاعر به اصول بلاغی و چگونگی ارتباط او با مخاطب از مباحث برجسته شعر نظامیاست که از طریق بررسی این مباحث، می­توان به توانایی شاعر در هنر شاعری و تاثیرگذاری بر مخاطب خود پی برد. در منظومه خسرو و شیرین، شاعر بیش از هر اثر دیگری از عنصر گفت­وگو بهره برده است. حضور مخاطب و توجه شاعر به وی کاملا مشهود است و بین گوینده و شنونده ارتباطی دوسویه برقرار است؛ از اینرو، وجوه مختلف جمله بسامد زیادی در اشعار او دارد و با تحلیل این وجوه از منظر علم معانی می­توان به کارکرد ادبی و هنری آن­ها در متن پی برد. یکی از ویژگیهای نحوی جمله، «وجه» است که کارکرد بسیارمهمی در تحلیل بلاغی متون ادبی دارد. وجه جملات، کارکرد تعاملی زبان را نشان می­دهد و از میزان ارتباط نویسنده با مخاطب حکایت می­کند. بر این اساس، وجه جملات از موثرترین عوامل ایجاد پویایی و چندصدایی در متن است. در این پژوهش به بررسی وضعیت وجه جمله در شعر نظامی با تاکید بر منظومه خسرو و شیرین میپردازیم و کارکرد وجوه امری، پرسشی و ندایی و همچنین وجه شرطی را که بنا بر فرضیه ما کارکرد مهمی در شعر نظامی دارند، بررسی می­کنیم. در بخش جملات امری، به جملات دعایی نیز که کاربرد بسیاری در شعر نظامی دارند، می­پردازیم.

کلیدواژه ها:

بلاغت ، علم معانی ، نظامی گنجوی ، خسرو و شیرین ، وجه جمله