ارزیابی برابری در توزیع خدمات درون شهری با رویکرد عدالت فضایی (نمونه موردی: مناطق پنجگانه شهر اراک)

نیاز به عدالت در شهر نیازی عینی است و هیچ کس منکر این نیست که می توان سطح عدالت را در شهرهای امروزی ارتقا داد. ضمن آنکه،یکی از مهمترین فاکتورهای توسعه پایدار در اعلامیه دستور کار ۲۱ کاهش نابرابری در شهرها است. لذا ضرورت بررسی وضعیت «عدالتتوزیعی» و ارزیابی فضاهای شهری جهت هرگونه برنامه ریزی کالبدی، اقتصادی و اجتماعی با هدف ارتقای مطلوبیت آنها امری اجتنابناپذیری است. مقاله حاضر قصد بررسی الگوی توزیع فضایی کاربری های عمومی در شهر اراک را دارد. در این پژوهش کاربردی، که بهروش توصیفی انجام شده، از تکنیک های تحلیل توزیع فضایی شامل شاخص موران، میانگین تزدیکترین همسایگی و ضریب G عمومی (لکهداغ/سرد) در نرم افزار ARC GIS برای شناخت جنبه هایی از نابرابری های فضایی- مکانی در مناطق شهری اراک استفاد شده است. براساس نتایج تحلیل میانگین نزدیکترین همسایگی، کاربری درمانی توزیع عادلانه ای در تمام مناطق به جز منطقه ۱ دارد و الگوی توزیعآن پراکنده است. نتایج تحلیل شاخص موران هم الگوی خوشه ای را در کاربری تجاری و فضای سبز در تمام مناطق نشان داد. براساسشاخص موران کاربری درمانی در مناطق ۵، ۳، ۲ شهر اراک خوشه ای و در منطقه ۴ تصادفی است. نتایج تحلیل ضریب G عمومی نشاناز هم لکه داغ و هم سرد در کاربری فضای سبز در منطقه ۱ دارد. منطقه ۱ و ۳ در کاربری آموزشی دارای لکه داغ می باشد که علت آنوجود دو لکه آموزش عالی (دانشگاه پیام نور و دانشگاه اراک با کاربر ی فرامنطقه ای) است. کاربری هایی که بخش خصوصی در ایجاد آنها نقش دارد (درماتی و فرهنگی- هنری) توزیع عادلانه تری دارند. منطقه ۱، ناعادلانه ترین توزیع کاربری های خدماتی را دارد. منطقه ۵ برغمپایین بودن سرانه کاربری های خدماتی، عادلانه ترین توزیع را دارد. در بین کاربری های مذکور کاربری درمان ی عادلانه ترین توزیع، کاربریفرهنگی- هنری نسبتا عادلانه و سایر کاربری ها توزیع چندان عادلانه ای ندارند لذا مشارکت بخش خصوصی و بخش عمومی در تامینکاربری ها می تواند در توزیع عادلانه کاربری ها موثر باشد. عدالت توزیعی بعنوان اصل اساسی در تو زیع خدمات درون شهری در مناطقمختلف شهر اراک برقرار نیست. با توجه به حاکمیت گفتمان و نظریه های عدالت خواه در عصر حاضر، انتظار می رود مدیران و برنامه ریزانشهری، «ارزیابیعدالت توزیعی در شهرها» را مبنای عمل خود برای تصمیمات جدید و تهیه طرح های توسعه آتی شهر برای ایجاد فضاهایشهری برابر قرار دهند.

کلیدواژه ها:

عدالت فضایی ، عدالت توزیعی ، خدمات درون شهری ، تکنیک های تحلیل توزیع فضایی ، شهر اراک