مطالعه برخی واکنشهای فیزیولوژیک و بیوشیمیایی سه رقم گندم زراعی (Triticum aestivum L.) در شرایط تنش رطوبتی در منطقه البرز

تنش خشکی به عنوان یکی از مهمترین تنشهای غیرزیستی، بهطور جدی بر تولید و کیفیت محصولات زراعی تاثیر میگذارد وافزایش تغییرات اقلیمی جهانی، وضعیت را جدیتر میکند. بهمنظور بررسی پاسخهای فیزیولوژیک و بیوشیمایی ارقام زراعی گندم تحت شرایط محدودیت رطوبت، آزمایشی بهصورت فاکتوریل و بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در سال زراعی ۹۴-۱۳۹۳اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل سه رقم گندم پیشتاز، سیوند و پارسی (رقمهای توصیهشده برای منطقه موردبررسی)، و چهار رژیم رطوبتی (۷۰، ۹۰، ۱۱۰ و ۱۳۰ میلیمتر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس A) بودند. نتایج نشان داد که رقم سیوند با میانگین ۴۳۶ سانتیمترمربع تحت رژیم رطوبتی شاهد (۷۰ میلیمتر تبخیر از تشت تبخیر)، دارای بیشترین سطح برگ و رقم پیشتاز با ۱۲/۰ میلیگرم در دقیقه تحت تنش (۱۲۰ میلیمتر تبخیر از تشت تبخیر)، بیشترین فعالیت آنزیم کاتالاز را داشتند. افزایش فاصله آبیاری از ۷۰ به ۱۳۰ میلیمتر تبخیر تجمعی، منجر به کاهش سطح برگ، طول ساقه و میزان ذخیرهسازی هیدراتهای کربن محلول و افزایش عدد کلروفیلمتر (اسپد)، میزان انتقالمجدد، کارایی انتقال مجدد هیدراتهای کربن محلول و فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدان شد. ارقام گندم مورد بررسی از نظر میزان ذخیرهسازی هیدراتهای کربن محلول، اختلاف معنیداری نداشتند. در مقابل، از نظر میزان انتقال مجدد و کارایی انتقال مجدد هیدراتهای کربن محلول، رقم پیشتاز بهترتیب با میانگین ۳۶۲ میلیگرم و ۹۱ درصد بیشترین مقدار را داشت. بنا بر نتایج این پژوهش، به جهت کارایی بالای رقم پیشتاز در انتقال مجدد هیدراتهای کربن محلول و همچنین ظرفیت بالای آنزیمی، بهویژه در شرایط تنش خشکی، میتوان کشت این رقم را برای مناطقی که دارای محدودیت رطوبت در انتهای فصل رشد میباشند، در نظر گرفت.

کلیدواژه ها:

انتقال مجدد ، تنش اکسیداتیو ، خشکی ، صفات رشدی ، هیدراتهای کربن محلول