آهنگ زمان در فلسفه حیات برگسن

یکی از مسائل مهم تاریخ فلسفه مسئله زمان است. فیلسوفان زیادی به این مسئله پرداختهاند، ولی بدون تردید در روزگار ما برگسن نخستین فیلسوفی است که زمان را به جد مورد بررسی قرار داده است، به طوری که فلسفه او را به حق میتوان فلسفه زمان نامید. او اساس فلسفه خود، و نقطه آغازین و پایانی آن را شهود زمان و به عبارت دقیقتر شهود دیرند میداند. مطابق سنت دوئالیستی برگسن در خصوص زمان میتوان به دو رویکرد اشاره کرد: رویکرد متافیزیکی و رویکرد معرفتشناختی. مولف این نوشتار با تاکید بر رویکرد اول میکوشد تا حقیقت زمان را روشن سازد، اگرچه بهنظر میرسد بیان حقیقت زمان در قالب مفاهیم ممکن نیست و با ماهیت تفکر برگسن منافات دارد، زیرا با آوردن زمان در چنگال مفاهیم دیمومت و استمرار را که ذاتی آن است از آن میستانیم. به طور کلی برگسن در خصوص زمان دو نکته سلبی و ایجابی را شرح میدهد؛ نکته سلبی اینکه زمان، مفهومی مستقل نیست، و اگرچه میان او و مکان فرق گذاشته میشود ولی درواقع با مکان یکی است. نکته ایجابی اینکه زمان امری روحی و روانی است که برگسن آن را دیرند مینامد. به این معنا زمان واقعیتی است مستقل، و درواقع اصل و اساس هر واقعیتی است.

کلیدواژه ها:

برگسن ، دیرند ، وجدان ، زمان ، دوگانهانگاری