تبیین و تحلیل بنمایههای اساطیری در ساختار قصه «ماهپیشانی»

ماهپیشانی از شناخته شدهترین قصههای ایرانی است که روایتهای گوناگونی از آن در ایران و جهان وجود دارد. مقاله حاضر به تبیین و تحلیل ساختارهای این قصه بر پایه نظریه ریخت-شناسی پراپ میپردازد و شخصیتها و خویشکاریهای آنها را در ژرفنای زمان پی میگیرد. گر چه ساختار کلی این قصه با نظریه پراپ همخوانی دارد و این نظریه مطالعه قصه را سامان میدهد، اما در آن موتیف بسیار مهمی یافته شده که از الگوی نموداری پراپ پیروی نکرده است. بنابراین، بهرهگیری از ریختشناسی پراپ در دیرینشناسی قصه، گاهی بسندگی لازم را ندارد و تحلیلهای فراساختاری را ناگزیر میکند. نگارنده، پس از کاویدن کهنالگوها و موتیف-های قصه، نشستهای تاریخی و دینی عصر پارینهسنگی (عصر شکار)، عصر نوسنگی (عصر مادرسالاری)، دین قدیم آریایی و آیین مزدیسنا را بر پیکره آن، نشان داده است.

کلیدواژه ها:

قصه ، ماهپیشانی ، پراپ ، ریختشناسی ، کهنالگو ، موتیف