واکاوی مبانی قرآنی و روایی قاعده « لاتقیه فی الدما»

در فقه امامیه، اهتمام فراوانی نسبت به حفظ جان و حرمت دما مشاهده میشود؛ تا بدانجا که حتی در تقیه که فرد مکلف است برای حفظ جان، مال و آبرو به حسب شرایط، به کتمان یا حتی عملی خلاف موازین شرعی روی آورد، اما این اختیار بدو داده نشده که مرتکب قتل عمد شود. ازاینرو، شرایط اضطرار و تقیه نمیتواند به ریختن خون مسلمانی بیانجامد؛ امری که از آن به قاعده «لا تقیه فی الدما» یاد می­شود. این پژوهش با روشی توصیفیـتحلیلی درصدد پاسخ به این سوالات است که اولا دلالت آیات شریفه قرآن کریم بر حرمت قتل انسان در شرایط تقیه چگونه است؟ ثانیا اعتبار روایاتی که به عدم جواز قتل انسان­ها در هنگام تقیه و شرایط اضطرار می­پردازد، به لحاظ سندی و کیفیت دلالت چگونه است؟ ثالثا آیا اطلاق این دسته از روایات شامل افراد غیرمسلمان همچون معاهد و ذمی­ می­شود؟ رابعا استثنا قاعده فقهی مزبور در نظرات فقهای امامیه، چه مواردی را دربرمی­گیرد؟ یکی از دستاوردهای مقاله آن است که نصوص قرآنی و روایی و همچنین گستره قاعده فقهی پیشگفته، ریختن خون مطلق انسان ـ اعم از مسلمان و کافر ـ را در شرایط تقیه و اضطرار، جایز نمیداند مگر در موارد اندکی که حفظ جان افراد بیشتری اقتضا کند یا مصالح مهمتری در میان باشد.  

کلیدواژه ها:

لا تقیه فی الدما ، تقیه ، اضطرار ، اکراه ، قواعد فقهی