فناوری ورمی کمپوست، حلقه ای جایگزین در چرخه مواد، جهت نیل به بهداشت محیط زیست و توسعه پایدار

سالیانه میلیونها تن زباله های آلی دفن و یا سوزانده می‌شود و علاوه بر این که مشکلات زیست محیطی فراوانی را بوجود می‌آورد، هزینه‌های کلانی صرف حمل، دفن و یا سوزاندن زباله می‌شود . در روش دفن زباله، علاوه برمشکلات و خطرات ورود نیترات و سایر مواد آلاینده به آبهای زیرزمینی، اشغال فضای بیشتر توسط مواد زاید از دیگر معایب این روش به شمار می‌روند. یکی از مهمترین روشهای فراوری زباله‌های شهری بازیافت آن به صورت ورمی کمپوست است . در نتیجه این فرایند، علاوه برکاهش مشکلات بهداشتی و زیست محیطی، مقادیر قابل توجهی کود آلی به نام ورمی کمپوست تولید می شود . کشور ایران سالیانه فقط از منابع زباله های شهری، ظرفیت توان تولید بیش از 4 میلیون تن کود آلی ورمی کمپوست را دارا می باشد. در سال 2003 میزان تولید ورمی کمپوست در ایسلند یک میلیون تن برآورد شده است. در کشور هندوستان 000/200 کشاورز در این بخش مشغول به کار هستند و یک شرکت نیزدرهمین کشور با داشتن 10 هزار نفر کارگر، ماهیانه 50 هزار تن ورمی کمپوست تولید می‌کند. کشاورزان کوبایی در جهت تولید و مصرف ورمی کمپوست تا آنجا پیشرفت داشته اند که به جای کودهای شیمیایی نیز از این کود استفاده می کنند. بررسی های سماوات وهمکاران (1383) نیز تایید کننده همین مطلب است که ورمی کمپوست را دارای موازنه مناسبی از عناصر غذایی دانسته اند بطوریکه میتواند بعنوان کود کامل بصورت گرانوله مصرف شود. در حالیکه در کشور ایران با دارا بودن مشکلاتی همچون بیکاری، کمبود مواد آلی خاکهای کشور، گران بودن و مشکلات زیست محیطی کودهای شیمیایی و ... کشاورزان ایرانی هنوز با اسم ورمی کمپوست آشنا نیستند. استفاده از روش تولید ورمی کمپوست از دو جهت اهمیت دارد، نخست اینکه حجم زیادی از مواد زاید آلی با این روش بازیافت می‌شود و از نقطه نظر اقتصادی و محیط زیست مهم است. دوم اینکه استفاده از ورمی کمپوست تولید شده در اراضی کشاورزی سبب بهبود کیفیت خاک و رشد گیاهان می‌شود که صرفه اقتصادی فراوانی را می تواند بدنبال داشته باشد. لذا شرایط جامعه امروزی کشور در مقایسه با جهان و نیاز مبرم کشور به این نوع کود، ما را بر آن داشت که این تحقیق در جهت نیل به اهداف (1) بررسی امکان تبدیل مواد زاید آلی حاصل از فعالیت های کشاورزی و دامداری توسط کرم های خاکی بومی به ورمی کمپوست (2) مقایسه بین کرمهای بومی مناطق مختلف شمال ایران از لحاظ کارایی درفنآوری ورمی کمپوست، انجام پذیرفت. بدین منظور برای جمع‌آوری نمونه‌های کرم کمپوستی به مناطق مختلف استان گیلان عزیمت شد. از 45 منطقه مختلف با طول و عرض جغرافیایی مشخص در عمق 100 کیلومتر نمونه برداری و به آزمایشگاه بیولوژی دانشکده مهندسی علوم آب و خاک منتقل گردید. عمل تلقیح با افزودن 10 جفت کرم به بسترهای زباله که شامل مخلوطی از 750 گرم کود گاوی و 250 گرم برگ خشک چنار بود، انجام گردید. بعد از 120 روز که رنگ مواد، تیره و کود به صورت گرانوله های ریز درآمد، نسبت به برداشت ورمی‌کمپوست اقدام شد. بعد از جداسازی کرمها از متن ورمی کمپوست، برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی نمونه های ورمی کمپوست حاصله، کمپوست ( بدون تلقیح کرم بعنوان شاهد ) و مواد اولیه، از به روشهای معمول تعیین گردید. جهت ارزیابی های آماری نتایج، از نرم افزارهای Mstat-c وT-test استفاده گردید. مقایسه میانگین داده ها نیز به روش آزمونهای چند دامنه ای دانکن در سطح 5 درصد انجام شد. نتایج بررسی مقایسه بین ورمی کمپوست و کمپوست با مواد اولیه، برتری ورمی کمپوست ودر نتیحه، توانایی کرمهای بومی را در جهت تولید این کود نشان داد؛ که میزان Fe, Cu, Ca, Zn, Mn, Mg ,P ، در ورمی کمپوستهای حاصله نسبت به مواد اولیه به ترتیب 37، 36، 31، 27، 20، 9 و 6 درصد افزایش یافته بود. علاوه بر این ورمی کمپوست حاصله بدون بو بوده و میتوان به جای کودهای آلی معمولی، در فضای سبز شهرها از آن استفاده نمود. از بین 45 تیمار تحت بررسی، 5 تیمار یعنی تیمارهای جمع آوری شده از تلهای کود گاوی و لاشبرگهای مناطق حشمت آباد، لیه ، سفلی سبز، اولی سفلی و دیلمان استان گیلان بعنوان تیمار برترانتخاب گردیدند.

کلیدواژه ها:

کمپوست ، ورمی کمپوست ، کرم کمپوست