بررسی گستره حقوق معنوی زوجه در خانواده

اصولاً دین مبین اسلام با اشراف کامل بر تمام ابعاد انسان به تشریع احکام، حقوق و قواعدی در راه تعالی وکمال انسان پرداخته است. حقوق در اسلام برای تعیین محدوده هر فرد و ارتباط این محدوده با جامعه تعریفشده است. یکی از این حقوق تعریف شده، حق غیرمالی است که بر رفع نیازمندیهای اخلاقی و عاطفی نظردارد. از آنجا که زن هم به مثابه مرد و شاید بیشتر در تداوم زندگی و استحکام خانواده و اصلاح جامعه نقشدارد، حقوق غیرمالی او تبیین کننده محدوده اختیارات او و تکالیف سایرین در برابر او می باشد. از جملهحقوق غیر مالی میتوان به حق رعایت شأن، حق تکریم و احترام، حق حسن معاشرت و نمونه های دیگر ازاین دست اشاره نمود. از آنجائیکه میدانیم مهمترین قرارداد انسانی را میتوان عقد نکاح دانست، اولین تعهدیاست که با شخصیت و جسم و روح انسان ها و با زندگی و عاقبت آنها ارتباطی مستقیم و ناگسستنی دارد(خادم ازغدی، 1390:36) مطالعات با محوریت زن و جایگاه وی مورد توجه ویژه جوامع مختلف قرار گرفتهاست. تحولات ایجاد شده بر اساس روابط انسانی در جوامع مختلف مسلماً بر نقش و کارکرد زن نیز دردهه های حاضر تأثیر گذار بوده و این امر تحول در حقوق و تکالیف فیمابین زن و مرد را غیرقابل اجتنابمی سازد. امروزه به واسطه تغییر جایگاه و نقش زن در اجتماع، ارائه رویکرد جوامع سنّتی به زن منطقی و قابلاجرا نیست. حضور گسترده زنان در سطوح مختلف امور فرهنگی کشور نظیر آموزشی، اجتماعی، مدیریت وبرخورداری از سطح تحصیلات بالا و پیشی گرفتن در برخی عرصه های علمی از مردان، تغییر کارکردهایاقتصادی زنان در حیات جامعه و بسیاری از پدیده های اجتماعی دیگر همگی مؤید لزوم بازنگری در جایگاهحقوقی زن در خانواده و بالتبع اجتماع است. در بیان آثار عقد نکاح رویه مرسوم این بوده که این آثار به مالیو غیر مالی یا معنوی تقسیم گردیده اند. منظور از آثار غیرمالی، آن دسته از نتایج عقد نکاح است که مرتبط باروابط شخصی میان زوجین بوده و تأثیر مستقیمی در دارایی های آنها ندارد. در اینجا تعهدات و حقوق طرفینچهره مالی نداشته و به صورت مستقیم ناظر بر خود زوجین و روابط میان آنها است. اما با توجه به اینکهنقش زنان در تحکیم خانواده از اهمیت به سزایی برخوردار است، توجه به حقوق غیرمالی او نیز خالی از ارزش و اهمیت نمی باشد. با وجودی که در فقه اسلام به برخی حقوق غیرمالی زوجه در خانواده اشاره شدهو تأکید شده ولی اینکه ایا حقوق ایران نیز همین اندازه به این مطلب توجه نموده اند یا خیر، جزء اهدافیاست که این نگاره درصدد پاسخگویی به آن می باشد.