نقد و تحلیل ابیات عربی در تاریخ بیهقی

تاریخ بیهقی شاهکار نثر قرن پنجم هجری و سرمشق تاریخ نویسی اخلاف او و نمونه نثر استادانه و گنجینه ای از شواهد ادبی و قراین اوضاع اجتماعی و سیاسی آن دوران است.بیهقی بر لغت و ادب عرب احاطه داشته که شرط لازم منصب دبیری در آن زمان بوده است.با توجه به اینکه نثر تاریخ بیهقی بینابین است و با نثر دوره اول متفاوت است؛ در میان شواهد آن،اشعار عربی زیاد نیست.در این اشعار،بیهقی نام شاعر را نیز در کنار اثرش ذکر می کند.بعضی از اشعار به واقعه ای تاریخی مربوط می شود که بیهقی آن را برای تأیید مدّعا می آورد و ربطی به اصل تاریخ ندارد و شماری از آنها برای پند و اندرز ذکر شده است، اما سرایندگان اشعار از دوره های مختلف ادبیات عرب «جاهلی،مخضرم،صدر اسلام،اموی و عباسی»، همچون متنبی و ابوالعتاهیه و غیره انتخاب شده اند. بعضی از این سرایندگان ناشناخته مانده اند؛ چنانکه بیتی منسوب به حضرت علی(ع) است که به آن اشاره نشده است. نیز نسبت بعضی از اشعار به سراینده نادرست می‌نماید و سهو هایی نیز در نگارش آنها دیده می شود.به نظر می رسد بعضی از ابیات را خود بیهقی تغییر داده باشد که این امر در مقالات مربوط به متن، یاد آوری نشده است؛ بنابراین، در این مقاله سعی بر این است که تحلیل و نقدی صوری و محتوایی از ابیات عربی و نکات ناب دستوری و بلاغی و مضامین مشترک با فارسی در آنها ارائه شود.

کلیدواژه ها:

ابوالفضل بیهقی ، نظم عربی ، نثر فارسی قرن پنجم ، نقد شعر ، دوره عباسی