پژوهشی درباب مفهوم نمادین هشت در معماری اسلامی دوره ایلخانی

اساساً خلق و صورت بندی در هنر اسلامی به جهت عمق و ژرفای معانی مستتر در آن، با شیوه بازنمایی مرسوم طبیعت همخوانی نداشته و از این روی خلق بسیاری از آثار هنر اسلامی بر بنیان نماد پردازی استوار است، که این خود از استعداد و پویایی ذهنی و معرفتی هنرمندان اسلامی حکایت دارد. در این راستا از جمله برخی از نمادها که در هنر و معماری اسلامی معنای عمیقی را در خود نهفته دارند، اعداد است که بخصوص در مساجد و آرامگاه های بزرگان دین و امامزاده ها که خود واسط دستیابی به عالم معنا هستند، استفاده شده است. یکی از این اعدادکه به دلیل کاربرد خاص آن در هنر و معماری اسلامی مورد توجه و تأمل فراوان است، عدد هشت است. این در حالی است که با جستجو در منابع فلسفی_عرفانی نیز اشاراتی در باب مفهوم عدد هشت به دست داده می شود. از جمله در قرآن کریم و روایتهای موجود، تعداد بهشت ها و تعداد ملائک حامل عرش، هشت برشمرده شده است. حتی شیخ اشراق نیز برای نخستین بار از عالم مثال سخن می گوید و آن را اقلیم هشتم نام می نهد . لذا بر این بنیان، با درنظرگرفتن ماهیت رمزگونه اعداد و معانی پنهان در هر عدد، و نیز جایگاه عدد هشت در حیطه نمادپردازی، پرسش های بنیادین این پژوهش آن است که آیا می توان مصادیقی دال بر نمادپردازی مفهوم عدد هشت در معماری اسلامی دوره ایلخانی همچون مساجد و بناهای مذهبی یافت که استمرار مفهوم نمادین عدد هشت را در دوره مذکور تأیید نماید؟وعلت توجه به عدد هشت و طرح هشت ضلعی در طراحی برخی آثار معماری دوره ایلخانی چیست؟ در نیل بدین مقصود، این تحقیق با اتخاذ روش تحقیق از نوع کیفی، و به طور خاص ،روش آیکونوگرافی به شیوه تاریخی_تفسیری وگردآوری اطلاعات به شکل اسنادی کتابخانه ای ومیدانی، در پی دست یابی به پاسخ مسأله پژوهش بوده است. از یافته های به دست آمده ،این نتیجه حاصل شد که،معماران مسلمان در دوره ایلخانی در بناهای اسلامی ،از نمادعددی هشت،با آگاهی کامل استفاده کرده اند واستفاده از نمادورمزومجاز را جایگزین کاربرد مستقیم مفاهیم اصلی نموده اندکه در بطن آثار پنهان است.

کلیدواژه ها:

عدد هشت ، هنر اسلامی ، معماری اسلامی ، دوره ایلخانی ، پلان هشت وجهی