نظریه اسلامی؛ از چیستی تا چگونگی(فرآیند و متدولوژی نظریه‌سازی)

نظریه‌سازی و واکاوی فرآیند آن، از مسائل حوزه علم‌شناسی است. در این جستار با تحلیل نظریه، به چیستی‌گوئی نظریه‌سازی اسلامی پرداخته می‌شود. بازشناسانش نظریه اسلامی و تبیین آن، اساس پژوهش است. برپایه این تحلیل، نظریه اسلامی در دو سطح: نظریه‌های مستخرج از آیات و روایات و نظریه‌های اندیشمندان مسلمان مطرح می‌شود. گونه نخست که اساس نظریه اسلامی را سامان می‌دهد، در سه ساحتِ: (1)مسائل درون‌دینی (2)مسائل میان‌رشته‌ای و (3) مساله متعلق به حوزه خاصی از علوم قابلیت طراحی دارد. در این مقاله، با ارائه برخی تعریف‌های نظریه، تعریفی جامع از نظریه بازگفته شده و انحصار تعریف نظریه برپایه شاخص‌های تجربی نقد شده است. می‌توان با بهره‌برداری از روش‌شناسی متعلق به ساحات مختلف علوم، با هدف خاص تبیین آموزه‌های دینی، نظریه‌های اسلامی مختلف در علوم ارائه داد. این مقاله در سه بخش (1)چیستی‌گوئی نظریه اسلامی (2)تحلیل نظریه و فرآیند نظریه‌سازی اسلامی و (3)ارائه دوگونه نظریه اخلاقی اسلامی در قالب موردپژوهی طراحی شده است.

کلیدواژه ها:

نظریه ، نظریه‌سازی اسلامی ، روش‌شناسی ، فرآیند نظریه‌پردازی