ادغام مدل های تصمیم گیری چندمعیاره و تکنیک تجزیه‌وتحلیل منطقه ای سیلاب جهت اولویت بندی زیرحوزه ها برای کنترل سیل (مطالعه موردی: حوزه آبخیز دهبار خراسان)

امروزه یکی از مسائل مهم در پروژه­های مهار سیلاب کشور، اولویت­بندی حوزه­ها برای تخصیص بودجه و عملیات سازه­ای و غیرسازه­ای است. با توجه به فقدان ایستگاه­های هیدرومتری در بسیاری از زیرحوزه­ها، تعیین میزان مشارکت زیرحوزه­های مختلف یک حوزه آبخیز در ایجاد سیلاب را با مشکل مواجه می­کند. بررسی پارامترهای مؤثر در بروز سیل از طریق رویکردهای تصمیم­گیری چندمعیاره (MCDM) می­تواند در تعیین نقش هر یک از زیرحوزه­ها در بروز سیلاب راهگشا باشد. منطقه مورد مطالعه پژوهش حاضر (حوزه آبخیز دهبار در استان خراسان رضوی) به 10 زیرحوزه تقسیم شد. سپس 13 شاخص و معیار شامل مساحت، ضریب گراولیوس، تراکم زهکشی، ضریب گردی، ضریب فرم، شماره منحنی، نسبت انشعاب، طول آبراهه اصلی، شیب متوسط، ارتفاع متوسط، زمان تمرکز، بارندگی و ضریب رواناب انتخاب شدند و مقدار هرکدام برای هر زیرحوزه محاسبه گردید. وزن­دهی این پارامترها با تکنیک فرآیند تحلیل سلسله­مراتبی (AHP) انجام گردید. پس از وزن­دهی به معیارهای ارزیابی و تهیه ماتریس تصمیم­گیری، جهت اولویت­بندی از مدل­های VIKOR و Permutation استفاده گردید. بعد از اولویت­بندی، جهت ارزیابی و صحت­سنجی این مدل­ها از روش تجزیه‌وتحلیل منطقه­ای سیلاب (براساس ایستگاه­های موجود در حوزه) استفاده شد و دبی حداکثر سیلاب در دوره بازگشت­های مختلف محاسبه گردید. درنهایت برون‌داد این سه روش با استفاده از روش میانگین رتبه­ها ادغام گردید. نتایج نشان داد که زیرحوزه­های شماره 1، شماره 3 و شماره 2 در رتبه‌های نخست قرار دارند و درنتیجه ازلحاظ ضرورت انجام اقدامات مدیریتی در اولویت هستند.

کلیدواژه ها:

اولویت بندی زیرحوزه ها ، سیل خیزی ، مدل ویکور ، مدل جایگشت ، تحلیل منطقه ای سیلاب ، حوزه دهبار