بحران ارزی آرژانتین با تأکید بر بحران سال 1995م: درس هایی برای ایران

آرژانتین نمونه¬ای از کشورهایی است که کاهش ارزش پول ملی را تجربه کرده است و نام این کشور بر یکی از نابسامانی¬های اقتصاد باقی مانده است. بیماری آرژانتینی که این رو زها در اقتصاد ایران نیز شنیده می¬شود، همان دلاریزه شدن اقتصاد است که به¬معنای جایگزینی دلار با پول ملی کشور می-باشد. در تبیین وجه اشتراک میان تجربة بحران ارزی در آرژانتین و ایران می¬توان به 1. وجود تورم¬های پایدار و 2. مخارج بالای دولت (کسری بودجه) اشاره کرد. به¬رغم این تشابهات، تفاوت¬هایی نیز وجود دارد که در ادامه بدان¬ها پرداخته می¬شود. از مهمترین تفاوت¬های موجود در بررسی تجربة بحران ارزی آرژانتین و شرایط حاکم بر اقتصاد ایران در زمان وقوع بحران می¬توان به وضعیت سیاسی دو کشور اشاره کرد. به¬طور دقیق¬تر در اقتصاد ایران تشدید تحریم¬های غرب علیه کشور با کاهش عرضة ارز نقش بسزایی در شکل¬گیری بحران ارزی ایران داشت، این در حالی است که نهادهای مالی بین¬المللی همچون صندوق بین¬المللی پول به کشور آرژانتین در گذار از شرایط بحران ارزی کمک بسیاری کرده است. در کنار این عامل سیاسی، تفاوت¬های دیگری نیز میان ایران و آرژانتین وجود دارد که از آن جمله می¬توان به موارد زیر اشاره کرد: 1. نوع نظام ارزی. در اقتصاد ایران نظام ارزی شناور مدیریت شده حاکم است که در عمل منطق¬ مورد نیاز آن مبنی بر تعدیل قیمت ارز متناسب با واقعیت¬های اقتصادی رعایت نشده است که به¬معنای فشار مضاعف بر قیمت ارز می¬باشد. در واقع به همین دلیل است که طی سال¬های گذشته، شرایط اقتصادی حاکم بر کشور و تضعیف آن (به¬دلیل بروز تورم، افزایش کسری بودجه و ...) در بازار ارز منعکس نشد و انباشت این عدم تعادل¬ها در نهایت زمینه¬های بروز بحران را فراهم کرد. اما در آرژانتین ترتیبات هیأت پولی با مشخصه¬های خاص آن حاکم بود و در آن پزوی آرژانتین به دلار آمریکا میخکوب شده بود و نوسانات دلار آمریکا تأثیر بسزایی در نوسانات اقتصادی کشور داشت و بر بحران آن دامن زد. 2. انعطاف¬پذیری نرخ¬های بهره در آرژانتین در مقابل نرخ¬های دستوری در ایران. عدم انعطاف¬پذیری نرخ‌های سود بانکی و کنترل آن توسط دولت در ایران سبب می¬شود در شرایط مواجه با نوسانات ارزی امکان جذب تقاضاهای سفته¬بازانه با تغییر نرخ¬های سود و در نتیجه کاهش التهابات بازار ارز وجود نداشته باشد. بدین¬روی، تغییر نرخ¬های سود در مواقع ضروری توسط بانک مرکزی در قالب اوراق مشارکت با نرخ¬های سود بالاتر از نرخ رایج بازار می¬تواند با منحرف کردن بخشی از منابع از بازار ارز از فشار تقاضای سفته¬بازی در این بازار بکاهد. در مجموع با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد ایران، راهبردهای زیر جهت مقابله با شوک¬های ارزی پیشنهاد می¬شود: • اتخاذ سیاست¬های مهار تورمی همراه با توسعة فضای کسب¬وکار به¬منظور کاهش اثرات تورمی نقدینگی موجود در کشور. در این ارتباط، انتشار اوراق مشارکت یا اوراق صکوک به¬میزان لازم با نرخ سود جذاب و با قابلیت بازفروش قبل از سررسید با همان نرخ و یا تدارک بازار دست دوم کاملاً نقد برای آن راهکار مؤثر دیگری برای کاهش حجم نقدینگی و جذابیت سرمایه¬گذاری در بازار ارز است. • تعدیل تدریجی نرخ ارز متناسب با شرایط روز اقتصاد؛ • کاهش التهاب بازار با انتقال تقاضای سفته¬بازی ارز به سایر بازارها از طریق افزایش منطقی نرخ سود بانکی در کوتاه¬مدت؛ • توسعة بیشتر قرار‌داد‌هایی نظیر قرار‌دادهای آتی و سوآپ ارزی برای محافظت از صنعت‌¬گرانی که با مبادلات ارزی سروکار دارند؛ • کاهش تدریجی تسلط عرضة ارز نفتی در بازار ارز در بلندمدت و ممانعت از ایجاد نوسانات آن در کوتاه¬مدت با احیای مجدد حساب ذخیرة ارزی.