واكاوي‌مفهومي‌كليدواژگان‌چندمعنا‌در قانون‌اساسي؛ مدخل«حق وحقوق»

حق ها در طی چند قرن اخیر، و به خصوص از قرن هفدهم، در کشورهای غربی برجستگی خاصی یافته اند و در قالب اسناد و اعلامیه هایی در سطح ملی منعکس شده و در روابط بین دولت ها و مردمان نقش پررنگی بازی کرده اند. جنبش دستورگرایی بستری برای محکم تر شدن جایگاه این حقوق شد؛ چه اینکه این حق ها از جمله اولین مفاد لازم برای اساسی سازی و درج در قوانین اساسی به شمار می آمد و حاکمیت دولت ها را مشروط به تأمین و تضمین آن می کرد. بعد از آن نیز پیدایش نهاد دادرس اساسی به تدریج به کارآیی و اثرگذاری بیشتر آنها کمک کرد. تحولات به وجود آمده که روابط بین دولت و مردم را دستخوش تغییراتی کرده بود، به دلایل مختلف منحصر در آن کشورها نشد، بلکه دیگر کشورها را نیز تحت تأثیر خود قرار داد و فراگیر شد. علاوه بر آن، این حقوق از سطح ملی فراتر رفت و در سطح بین المللی نیز در قالب اعلامیه ها و معاهده ها و دیگر اسناد تبلور یافت و نظم بین المللی را پس از جنگ جهانی دوم دگرگون ساخت. ادبیات نظری مربوط به این حقوق روز به روز در طول چندین قرن گسترش یافت و نسل های جدیدی از آن مطرح گردید. امروزه می توان حقوقی از این دست را در اسناد حقوقی بین المللی و داخلی و در انواع فلسفه ها و نظریه های حق، با توصیفات متعددی مانند حقوق بشری، حقوق شهروندی، حقوق عمومی، حقوق اساسی، حقوق بنیادین، حقوق مدنی، حقوق سیاسی، حقوق اقتصادی، حقوق اجتماعی، حقوق فرهنگی، حقوق سلبی، حقوق ایجابی، حقوق اخلاقی و حقوق قانونی یافت. از سوی دیگر، گسترش مصادیق این حقوق با توسعه فلسفی و نظری آنها همراه بوده و موجب شده خودآگاهی فلسفی بیشتری در مقایسه با فهم اولیه از آن حاصل شود.