فلسفۀ امتحان الهی و صفات مبتلایان در مثنوی با رویکردی بر قرآن کریم

     بر پایۀ نص صریح قرآنی، امتحان الهی سنت حتمی، مداوم و پر تکرار در روند زندگی انسان­ هاست. امری دائمی که همۀ آفریده­ ها حتی فرشتگان و پیامبران را نیز دربرمی­ گیرد و با توجه به آستانه تحمل­ شان متغیر است. این امر در رهنامه­ های عرفانی به‌ ویژه مثنوی، بازتاب گسترده­ای دارد. پژوهش حاضر برآن است که پرسش برخی سوالات از جمله این­که بروز بسیاری از مشکلات در امور دنیوی چیست؟ چرا برخی توانگر یا گرفتار هستند؟ پاسخ دهد. سوالاتی از این قبیل سبب  شد تا نگارنده با روش توصیفی تحلیل محتوا، (توصیفی-تحلیلی) شیوۀ کیفی و مطالعه در متون دینی و ادبی، به ویژه مثنوی، پاسخ‌هایی فراهم آورد. در مثنوی کنش مبتلایان، موصوف به صفت ­های ستوده یا ناستوده هستند. در پایان از نگاه مولانا، عرصۀ گیتی جولانگاه آزمون و ابتلاء الهی است که رسالتی بزرگ در پی دارد و بلا، زمینه ­ساز نهان­ بینی و آگاهی است. نتیجۀ تکاپوی انسان بردبار، رسیدن به تکامل و پیوستن به لقای الهی است. استدراج از پیچیده‌ترین آزمایش‌ها و ایمان­آوری رمز کامیابی­ است و در نهایت خرسندی خداوند، از برآمدهای ثمربخش فلسفۀ امتحانات است. از منظر مولانا عواید امتحان الهی در شناسایی استحقاق، سنجش سره از ناسره، تقرب به حق، شکوفایی و رشد استعدادهای بالقوه برای رسیدن به فرگشتگی خوشایند است. مولانا صبر، توبه، دعا، ایمان آوری، تسلیم، تضرع و... را، راه کاهش و درمان ابتلا می­ داند.

کلیدواژه ها:

قرآن کریم ، مثنوی ، فلسفۀ امتحان ، امتحان شوندگان