تحلیل داستانی و روان‌شناسی شش شخصیت از دورۀ پهلوانی شاهنامه

بررسی ظاهر، صفات، اعمال، رفتار، افکار، هیجانات و انگیزه ­های یک شخصیت، به‌تنهایی و یا در تعامل با دیگران، از مباحث شخصیت­ پردازی در ادبیات و روان ‌شناسی داستان است که با شناخت آن‌ها می­ توان گفت که یک نویسنده تا چه حد در پرداخت و واقعی جلوه ‌دادن شخصیت داستانی ‌اش موفق بوده است. در این مقاله چند شخصیت شاهنامه از جنبه ­های داستانی (ادبی و روان‌شناسی)؛ مانند جامع و ساده‌ بودن، ایستا و پویا بودن (تحوّل)، ساختار و بافت، صفات، انحصارطلبی ‌بودن یا جمعی ‌بودن، اخلاق و نوع‌ دوست ‌بودن و احساسات دیگری چون تحقیر­شدگی، اضطرابی و غیره مورد تحلیل قرار گرفته ­اند تا میزان دقت و مهارت فردوسی در شخصیت­ پردازی مشخص شود. نتایج به ‌دست ‌آمده حاکی از توجه بسیار فردوسی در واقعی نشان‌دادن رفتار و افکار شخصیت­ هاست؛ تا آنجا که طبیعی­ ترین عملکردها از هر شخصیت، در هر موقعیت دیده می ‌شود. در این تحقیق، شخصیت­ پردازی ادبی و عملکرد شخصیت ‌ها، از لحاظ روان‌شناسی، به شیوۀ توصیقی- تحلیلی با رویکرد انتقادی بررسی شده است.