ساختارشناسی اسطوره مار و كاركردهای آن در فرهنگ مردم ایران از شاهنامه تا افسانه با رویكرد انسانشناسی صلح

هدف اين مقاله ريخت شناسي تطبيقي اسطوره مار و كاركردهاي آن در «فرهنگ شفاهي مردم» ايران با «شاهنامه فردوسي» از منظر انسانشناسي صلح است. شاهنامه فردوسي به عنوان يكي از كهن ترين منظومه ي ادبي ايران در تبيين صلح، انديشه ي دوستي، اخلاق و معنويت بين انسان با انسان و انسان با طبيعت شناخته شده است. فردوسي در تمام قصه هاي شاهنامه به بيان جاودانگي انسان پرداخته و صلح و دوستي را سرچشمه جاودانگي مي داند. ايرانيان باستان براي انتقال مفاهيم اجتماعي و حتي سياسي خود از هنرهاي تجسمي به عنوان پل ارتباطي بين هنرمند با مردم و تاريخ بهره ها برده اند. هنرهاي تجسمي مورد بحث در اين مقاله شامل نقاشي، مجسمه سازي، هنرهاي نمايشي، معماري، گرافيك، خوشنويسي، عكاسي، كتيبه ها و نقش برجسته هاي باستاني است. در ميان باشندگان مورد بحث در شاهنامه فردوسي مار به عنوان جانوري چند وجهيِ يعني جادويي زميني، شناخته شده و جزو قدرتمندترين باشنده گان به شمار مي آيد و از جايگاهي ويژه حتي در تعبير خواب ايرانيان برخوردار است. يافته ها نشان مي دهد كه صلح و دوستي در فرهنگ مردم اي ران از آيين زروان و ميترا (كهن الگوي دوستي و عشق) تا جلوه هاي ويژه آن در تنديس ها، نقش برجسته ها و ادبيات منظوم شاهنامه فردوسي سرآمد ايرانيان و پارسي زبانان غير ايراني گرديده است. شاهنامه در كنار آيين هاي پيشين از جمله «مهر» در ايران، «ميثر» در هند و «ميترا» در روم باستان از اسطوره مار به عنوان عنصري خير، شر و جادويي نام برده و از كاركردهاي آشكار و پنهان آن در پرداخت قصه ها، شخصيت ها و نشانه هاي نمايش دراماتيك سود برده است .اين مقاله با روش توصيفي تحليلي و اسنادي تنظيم گرديده و در نهايت به روش تحليل محتواي كيف ي، تجزيه و تحليل گرديده است.

کلیدواژه ها:

ايران ، افسانه ، انسان شناسي ، ساختارشناسي ، شاهنامه فردوسي ، صلح ، فرهنگ ، مار