اثر نوع تمرین ورزشی برسطوح پلاسمایی فاکتور رشد نروتروفیک مشتق از مغز(BDNF )و کورتیزول دانش آموزان پسر مدارس تیزهوشان (متوسطه اول و دوم)

اثرات ورزش و فعالیت بدنی بر عملکرد اندام های مختلف انسان، مانند قلب، ریه و ماهیچه های اسکلتی از دیرباز شناخته شده است. در سال های اخیر توجه بیشتری به تاثیر ورزش بر روی سیستم عصبی و حافظه شده است. تحقیقات جدید نشان داده اند که مغز به فعالیت های فیزیکی در سطوح آناتومیکی، سلولی و ملکولی پاسخ میدهد. همچنین فعالیت بدنی منظم میتواند موجب کاهش سطوح استرس در نوجوانان و جوانان شود. در این بین دانش آموزان به ویژه دانش آموزان مدارس تیز هوشان که بدلیل حجم بالای تکالیف درسی و مطالعه زیاد همواره با استرس های خاصی همراه هستند، ورزش میتواند یک راهکار مناسب در جهت تقویت سیستم عصبی و حافظه آنها باشد. انجام ورزش باعث تولید سلول های مغزی جدید در ناحیه هیپوکامپ میشود که محل اصلی یادگیری وحافظه است. BDNF یک تنظیم کننده اصلی رشد آکسون و عامل اتصال، تمایز عصبی، بقا و شکل پذیری سیناپسی است. این عامل، سلولهای بنیادی عصبی را تحریک و فعال میکنند که باعث تکثیر و تمایز سلولهای عصبی میشود. همچنین در تنظیم شکل پذیری عصبی برای اصلاح عملکرد و ساختار در مدارهای عصبی، یادگیری و حافظه ضروری است. از سویی دیگر به خوبی نشان داده شده است که سطوح بالای کورتیزول در طولانی مدت، موجب اختلال در عملکرد شکل پذیری نورونی و نورون زایی میشود. پاسخ کورتیزول به فعالیت ورزشی به نوع فعالیت ورزشی، شدت و مدت آن بستگی دارد. بطور کلی نوع فعالیت ورزشی و سازگاری های ناشی از آن بر بدن متفاوت است. از این رو هدف از مطالعه حاضر بررسی اثر نوع تمرین ورزشی برسطوح پلاسمایی فاکتور رشد نروتروفیک مشتق از مغز و کورتیزول دانش آموزان پسر مدارس تیزهوشان بود.جامعه آماری این مطالعه نیمه تجربی را دانش آموزان پسر دبیرستانهای پسرانه تیزهوشان شهرستان گناوه که در سال 1397در پایه های هشتم، نهم و دهم مشغول به تحصیل بودند تشکیل دادند که از بین آنها 35 نفر بعنوان نمونه آماری انتخاب و به 5 گروه 7 نفره شامل: طناب زنی، تداومی(هوازی)، تناوبی شدید، مقاومتی(با وزن بدن) و کنترل تقسیم شدند. تمرینات تمامی گروه ها 8 هفته و هر هفته 3 جلسه بود. گروه طناب زنی 20 ست 1 دقیقه ای طناب زدن را با استراحت 30 ثانیه بین هر ست انجام دادند. گروه تمرین هوازی 35 دقیقه دویدن با شدت 60 تا 75 درصد ضربانه بیشینه را انجام دادند. گروه تناوبی شدید 12 تناوب 25 ثانیه ای را با شدت 85 تا 95 درصد ضربان بیشینه و گروه تمرین مقاومتی با وزن بدن نیز 10 حرکت شامل شنا سوئدی، اسکوات دست جلو، پل باسن، لانچ، پلانک، اسکوات تک پا، تعادل ستون فقرات، الانگ بغل، بورپی و جهش زانو را 3 ست برای هر حرکت و 15 تکرار با استراحت 45 ثانیه بین هر ست انجام دادند. نمونه گیری خون، 48 ساعت قبل از شروع و 48 ساعت بعد از آخرین جلسه انجام شد. سطح BDNFپلاسما به روش الایزا و کورتیزول به روش ایمونواسی کمی لومینسانس اندازه گیری شد.نتایج آزمون t همبسته برای بررسی درون گروهی اثر هر روش تمرینی نشان داد که هر 4 روش تمرین ورزشی باعث افزایش معنادار در سطوح پلاسماییBDNF در دانش آموزان شده است .(p< 0.05) همچنین نتایج تحلیل واریانس یک طرفه (ANOVA) برای مقایسه اثربخشی نوع روش تمرینی بر سطوح BDNF نشان داد که بین گروه های تحقیق پس از تمرین تفاوت معنادار وجود داشت .(p<0.0001) نتایج این آزمون توکی نشان داد، میانگین سطوحBDNF بعد از مداخله تمرین در گروه تمرین مقاومتی نسبت به گروه تداومی (p<0.018) و طناب زنی (p<0.006)افزایش معنادار بیشتری داشت. بین دو گروه تمرین مقاومتی و تناوبی شدید اختلاف معنادار یافت نشد p= 0, 54؟ همچنین نتایج نشان داد هر 4 روش تمرین ورزشی موجب کاهش معنادار در سطوح کورتیزول دانش آموزان شد(.(p<0.05 همچنین نتایج تحلیل واریانس یک طرفه (ANOVA) نشان داد که بین گروه های تحقیق پس از تمرین تفاوت معنادار وجود داشت .(p< 0.015) نتایج آزمونی توکی بیانگراین بود که تفاوت فقط بین گروه های تمرینی با گروه کنترل بود (p<0.05)و بین تغییرات سطوح کورتیزول در4 گروه تمرینی تفاوت معنادار یافت نشد.با توجه به نتایج بدست آمده به نظر می رسد تمامی روش های تمرینی استفاده شده در این مطالعه اثرات مطلوبی بر کاهش استرس و بهبود عملکرد حافظه دانش آموزان دارند.

کلیدواژه ها:

تمرین ورزشی ، دانش آموزان تیزهوشان ، حافظه ، استرس