تعیین ترکیبات شیمیایی و فراسنجه‌های تجزیه‌پذیری شکمبه‌ای پنبه‌دانه عمل‌آوری شده با حرارت و تاثیر آن بر فراسنجه‌های خونی و عملکرد رشد بره‌های دالاق

سابقه و هدف: نشخوارکنندگان پر تولید به‌مقدار بالای پروتئین عبوری در شکمبه نیاز دارند. محققین ارتباط بین افزایش تولید و کاهش تجزیه شکمبه‌ای پروتئین را گزارش کرده‌اند. پنبه‌دانه یک خوراک متداول در تغذیه نشخوارکنندگان به‌علت محتوی بالای الیاف، انرژی و پروتئین‌خام می‌باشد. اما تجزیه پذیری پروتئین‌خام این ماده خوراکی در شکمبه نسبتاً بالا می‌باشد. روش‌های مختلف عمل-اوری خوراک برای کاهش تجزیه شکمبه‌ای پروتئین ارائه شده‌اند که از جمله می‌توان به فرایند حرارتی اشاره کرد. هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیر عمل‌آوری حرارتی بر ترکیب شیمیایی و کینتیک تجزیه شکمبه‌ای ماده خشک و پروتئین‌خام پنبه‌دانه و تاثیر آن بر عملکرد رشد بره‌های دالاق بود. مواد و روش‌ها: پنبه‌دانه مورد استفاده در این پژوهش به‌مدت 15 دقیقه با درجه حرارت‌های 115 و 125 درجه سانتی گراد عمل‌آوری شد. پس از عمل‌آوری، ماده خشک، خاکستر و ماده آلی، عصاره اتری، پروتئین‌خام و الیاف نامحلول در شوینده خنثی مطابق با روش‌های استاندارد تعیین شدند. آزمایش تجزیه پذیری ماده خشک و پروتئین‌خام با تکنیک کیسه‌های نایلونی و با استفاده از سه راس گوسفند نر دالاق مجهز به فیستولای شکمبه‌ای انجام شد. قابلیت هضم برون‌تنی و فراسنجه‌های تخمیری نمونه‌ها با استفاده از روش کشت بسته تعیین شدند. آزمایش عملکردی به‌مدت 56 روز و با استفاده 18 راس گوسفند 6 ماهه دالاق با میانگین وزن 69/2±75/34 کیلوگرم انجام شد. بره‌ها به 3 گروه مساوی تقسیم شده و هر گروه یکی از جیره‌های (تیمار) حاوی پنبه‌دانه عمل-آوری نشده، و عمل‌آوری شده با درجه حرارت 115 و 125 درجه سانتی‌گراد را دریافت کردند. جیره‌ها ایزوکالریک و ایزونیتروژنوس بودند. صفات عملکردی شامل افزایش وزن، مصرف خوراک و ضریب تبدیل خوراک اندازه گیری شدند. در پایان آزمایش، خون‌گیری از گوسفندان برای تعیین شکنندگی گلبول‌های قرمز، فراسنجه‌های خونی و آنزیم‌های کبدی انجام شد. تجزیه آماری داده‌های حاصل از این آزمایش با استفاده از نرم‌افزار آماری (1/9) SAS و رویه GLM انجام شد. برای مقایسه میانگین‌ها از آزمون حداقل تفاوت معنی‌دار استفاده شد. یافته‌ها: عمل‌آوری تاثیری برترکیب شیمیایی پنبه‌دانه نداشت (05/0< p). بخش‌ سریع تجزیه، ثابت نرخ تجزیه و تجزیه پذیری موثر ماده خشک و پروتئین‌خام پنبه‌دانه در اثر فرایند حرارتی کاهش یافت (05/0 >P). تاثیر حرارت 125 درجه سانتی‌گراد در کاهش تجزیه پذیری بیشتر از حرارت 115 درجه سانتی‌گراد بود. به‌طوری‌که تجزیه‌پذیری موثر پروتئین‌خام در سرعت‌های عبور 2، 5 و 8 درصد در ساعت از به‌ترتیب 88/84، 26/79 و 15/75 درصد در شاهد به‌ 26/83، 79/75 و 81/70 درصد در نمونه عمل-آوری شده با 115 درجه سانتی‌گراد و 32/82، 34/73 و 63/67 درصد در نمونه عمل‌آوری شده با 125 درجه سانتی‌گراد کاهش یافت. تیمار حرارتی تاثیری بر قابلیت هضم برون‌تنی، عامل تفکیک، توده میکروبی تولید شده و بازده آن نداشت. (05/0 < p). اما بازده تولید گاز در اثر عمل‌آوری با حرارت 125 درجه سانتی‌گراد (76/40 میلی‌لیتر) نسبت به شاهد (02/47 میلی‌لیتر) کاهش یافت (05/0 >P). فرایند حرارتی پنبه‌دانه تاثیری بر صفات عملکردی دام‌ها نداشت (05/0 < p). هر چند که افزایش وزن روزانه در گوسفندان تغذیه شده با پنبه‌دانه حرارت داده شده به‌طور قابل توجهی بالاتر از گروه شاهد بود. تغذیه پنبه‌دانه عمل‌آوری شده با حرارت تاثیری بر شکنندگی گلبول‌‌های قرمز خون، متابولیت‌های خونی و آنزیم‌های کبدی نداشت (05/0 < p). نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که هر چند عمل‌آوری با درجه حرارت‌های 115 و 125 درجه سانتی گراد در مدت زمان 15 دقیقه باعث کاهش تجزیه‌پذیری موثر پنبه‌دانه در شکمبه شد، اما تاثیری بر فراسنجه‌های خونی و عملکرد بره‌ها نداشت. پژوهش‌های بیشتری برای تعیین میزان بهینه درجه حرارت و مدت زمان اعمال آن برای بهبود ارزش تغذیه‌ای پنبه‌دانه لازم است.

کلیدواژه ها:

پنبه‌دانه ، عمل‌آوری حرارتی ، عملکرد ، کینتیک تجزیه شکمبه‌ای ، بره‌های دالاق