زیبایی آواز و دستگاه موسیقی اشعار عاشورایی یزد در قالب نوحه

رویداد عاشورا در شکل‌گیری و تحول بعضی از الحان و انواع دستگاه‌ موسیقی بسیار تأثیرگذار بوده است. در این جستار با هدف کشف زیبایی موسیقی نوحه‌های شهر یزد به شیوۀ توصیفی، تحلیلی و استشهادی، ویژگی‌های آهنگی، آوازی اشعار عاشورایی در شکل نوحه و تأثیر آن در دستگاه موسیقایی بررسی می‌شود. آهنگ‌سازِ نوحه باتوجه­به قواعد علمیِ شناخته­شده، تم مرکزی و محوری را مبنا قرار می‌دهد و براساس آن، تم‌های مشابهی را می‌سازد و شعر را به اندازة لازم گسترش می‌دهد. نغمه‌های دیگر این اشعار همچون موزاییک‌های یک سالن سنگفرش­شده، در کنار تم‌ها چیده‌ می‌شوند. در هنگام خواندن و اجرای اشعار عاشورای حسینی، نوحه‌خوان با تغییر لحن، چنان تغییرات صوتی آشکاری پدید می‌آورد که با هر تغییر لحن و مایه‌ و با کمک فن تغییر گام به مرحلة دیگری می‌رود. اینجاست که لحن و زبان موسیقی به کمک اشعار نوحه و تناسب محتوا با موسیقی، به توصیف این حادثۀ غمبار می‌پردازد. حاصل آنکه در شعر و نوحۀ عاشورایی یزد، وجود چندضربی­بودن نوحه‌ها، تلفیق و پیوند شعر با اصالت و شیوایی ملودی‌های آهنگ، ارائۀ نوعی موسیقی خاص با عنوان «بیات یزد»، بهره‌گیری از پرش‌های موسیقی و همچنین ملودی دست اول از شاخصه‌های شعر نوحۀ این دیار است.