شناسایی و دسته‌بندی الگوهای ذهنی معماران در قضاوت زیبایی‌شناسانه نمای ساختمان‌های مسکونی آپارتمانی با کاربست تحلیل عامل Q

نمای ساختمان به‌عنوان بخش مهمی از منظر خرد، تأثیر بسیاری بر ادراک زیبایی‌شناسانه افراد از محیط شهری دارد. این امر لزوم توجه پایه‌ای به آن در فرآیند خلق اثر معماری را یادآور می‌شود. هریک از این نماها توسط معماران و طراحانی با الگوی ذهنی متفاوت طراحی شده و حاصل آن، شکل‌گیری جلوه بصری و هویت کنونی شهر است. به دنبال این موضوع، پژوهش حاضر با هدف شناسایی و دسته‌بندی ویژگی‌های فرمی (کالبدی) موثر بر ادراک زیبایی‌شناسانه نمای ساختمان‌های مسکونی- آپارتمانی و تعیین الگوهای ذهنی غالب در میان متخصصین حوزه معماری در خصوص ارزیابی زیبایی‌شناسانه نما انجام گرفته‌است. روش پژوهش بر حسب هدف بنیادی، به لحاظ ماهیت پژوهش اکتشافی و از حیث گردآوری داده‌ها، توصیفی- پیمایشی است و به‌طور کل دارای روش پژوهش آمیخته است که از الگوواره پراگماتیسم اخذ می‌گردد. شناسایی عوامل موثر بر زیبایی‌شناسی نما، در سه بخش 1- تحلیل محتوای اسنادی، 2-پیمایش دلفی طی دو مرحله و 3- تحلیل نشانه‌شناختی با بهره‌گیری از ابزار دستور زبان منظر انجام گرفته‌است. در پیمایش دلفی، از میان متخصصین فعال در حوزه آموزش و طراحی معماری، تعداد 12 نفر به شیوه نمونه‌گیری گلوله برفی انتخاب گردید که این حجم نمونه از طریق اشباع نظری در دستیابی به عوامل به‌دست آمده‌است. در گام پیمایش، جهت دست‌یابی به الگوهای ذهنی افراد متخصص، در نهایت پرسشنامه حاصل از 3 بخش طرح شده در میان ۲۰ نفر از آنان توزیع گردید. با انجام تحلیل عامل کیو به‌عنوان روشی برای تشخیص و گزارش الگوهای ذهنی افراد که با استفاده از نرم افزار SPSS- 22 انجام یافت، مشخص گردید که در میان متخصصین چهار الگوی ذهنی غالب شامل دیدگاه جزنگر (جزئیات کاربردی)، جزنگر (جزئیات تزئینی)، کل‌گرا (ساختارمحور) و کل‌گرا (قاعده‌ محور) در هنگام قضاوت زیبایی‌شناسانه نما وجود دارد. کاربست این الگوها که می‌توان آنها را مولدهای ثانویه حاصل از آموزش (اعم از دانشگاهی و محیطی) و شخصیت افراد دانست، می‌تواند عوامل پردازشگر نهایی در فرایند طراحی و دستیابی به محصول معماری و ارزیابی زیبایی‌شناسانه آن باشد.

کلیدواژه ها:

نما ، زیبایی‌شناسی ، تخصص ، الگوی ذهنی ، تحلیل عامل Q