بررسی ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی و تجزیه ژنتیکی صفات مختلف گندم نان در دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی

تولید ارقام جدید و سازگار به محیط‏های مختلف از اهداف مهم به‌نژادگران به‌شمار می‏رود. تلاقی ارقام جدید و گزینش ژنوتیپ‌های برتر از نظر صفات مطلوب در بین نتاج آن‌ها همواره مورد استفاده به‌نژاد‌گران قرار گرفته ‏است. 28 ژنوتیپ حاصل از تلاقی یک آزمایش دی‌آلل 7 × 7 یک‌طرفه شامل هفت والد (الوند، آنفارم9، چمران2، بک­کراس‌روشن، قدس، افق و سرخ­دانه) و 21 دورگ حاصل از آن‌ها در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ‌ها در کلیه صفات تفاوت معنی‌دار وجود داشت. میانگین مربعات GCA و SCA در شرایط بدون تنش و تنش در همه صفات معنی‌دار بود، لذا جزء افزایشی و غیرافزایشی واریانس قابل ‌توارث در وراثت کلیه صفات نقش داشت. والد بک‌کراس ‌روشن دارای ترکیب‌پذیری بالا و والد افق دارای ترکیب‌پذیری پایینی در اکثر صفات در هر دو شرایط بدون تنش و تنش بودند. در هر دو شرایط دورگ‌های بک‌کراس‌ روشن × چمران2، سرخ‌دانه × قدس و افق × آنفارم9 بالاترین دورگ‌ از لحاظ عملکرد و صفات وابسته بودند. تجزیه واریانس هیمن نشان داد که جزء a (تنوع ژنتیکی افزایشی)، جزء b (تنوع ژنتیکی غالبیت)، جزء b1 (هتروزیس)، جزء b2 (هتروزیس خاص هر والد) و جزء b3 (انحراف غالبیت خاص هر تلاقی) در هر دو شرایط در تمامی صفات معنی‌دار بود. تجزیه هیمن نتایج تجزیه گریفینگ را مورد تأیید قرار داد.

کلیدواژه ها:

Additive effects ، Diallel ، Dominance effects ، Griffing analysis ، Hayman analysis ، تجزیه گریفینگ ، تجزیه هیمن ، دی‌آلل ، واریانس افزایشی ، واریانس غالبیت