بازشناسی عناصر و اجزاء باغ ایرانی دوره تیموری با تكیه بر نگاره های بهزاد

بي گمان يكي از نيكوترين جلوه هاي صورت و معناي برآمده از باورهاي ايرانيان ، باغ ايراني ست. همه مفاهيم بنيادي در تركيب بصري و ساختار فضايي ،هم چون حركت ، ريتم ،تقارن ، پويايي ، عطف و تعادل به زيباترين و قدرتمندانه ترين شكل در نظام فضايي باغ ايراني تجلي يافته اند. و آن بهشت مركزين كه سرچشمه ي ضربآهنگ و قلب تپنده هنر ، باغ ايراني است كه مفهوم آن در بسياري از هنرهاي اين سرزمين از جمله هنر نگارگري متجلي شده است. در ايران از ديرباز باغ هاي معروفي وجود داشته كه اكنون موجود نيستند. با ورود اسلام باغ از توجه ويژه ايي برخوردار شد. آنچه مبحث باغ را نسبت به دوره پيش از اسلام متفاوت مي نمود، ماندگاري باغ ايراني در چهارچوب نگاره ها بود كه گويي آن را براي هميشه جاودان نموده اند. تصاوير نقش شده در اين مينياتورها كوششي در مجسم ساختن طبيعت بهشتي يا همان فردوس برين است. هنر نگارگري در سده هاي هشتم تا دهم مدارج كمال را پيمود و مكتب هرات و بهزاد از برجسته ترين نقاشان اين مكتب، شاخصه نقاشي دوره تيموري هستند. آنچه ما قصد داريم در اين مقاله به آن بپردازيم، حضور باغ در نگاره هاي دوره تيموري و خصوصيات آن به ويژه در مكتب هرات و آثار كمال الدين بهزاد است. روش تحقيقي به كار رفته در اين پژوهش از نوع تحليلي و توصيفي و با استفاده از ابزار كتابخانه اي است. از ديدگاه شكلي، مينياتورهاي ايراني طرح باغ را دقيقا مثل تجلي معمارانه اش، با تمامي عناصر كالبدي طبيعي و انسان ساخت تصوير ميكنند و به نظر مي رسد آنچه باغ را در نگاره هاي بهزاد متفاوت مي سازد غلبه عناصر معماري بر انسان و طبيعت است، به عبارت ديگر در آثار بهزاد تركيب مجموعه اشكال و خصوصا انسان ها تابعي از هندسه حاكم بر معماري بنا هستند.

کلیدواژه ها:

باغ ایرانی ، مینیاتور ، دوره تیموری ، مکتب هرات ، کمال الدین بهزاد