مطابقه، مقوله‌ای معنامند در ساخت غیرشخصی: تحلیلی در چارچوب دستور شناختی

پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل یک نوع از ساخت­های غیرشخصی معلوم در زبان فارسی در چارچوب انگارۀ دستور شناختی می­پردازد. این نوع ساخت خود مشتمل بر دو نمونه است. هر دو نمونه دو بند پایه و پیرو دارند که بند اول در هر دو فاقد سازه­ای در جایگاه فاعل است. علاوه بر این، فعل بند اول همیشه به صورت سوم شخص مفرد می­آید، در حالی که فعل در زبان فارسی بدون هیچ گونه محدودیتی در هر شش صیغه صرف می­شود. این واقعیت در حالی است که در اغلب پژوهش­های زبان­شناختی چنین فرض می­شود که مطابقه در زبان مقوله­ای صرفاً دستوری است و ظهور آن در سطح جمله هیچ پایگاه معنایی ندارد. در پاسخ به چنین دیدگاهی، در این پژوهش تحلیلی از مطابقۀ سوم شخص مفرد در یکی از انواع ساخت­های غیرشخصی در زبان فارسی در قالب انگارۀ دستور شناختی ارائه می­شود. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که در ساخت­های غیرشخصی مورد نظر ما برجسته­ترین سازه که به عنوان فاعل (tr) قلمداد می­شود، موقعیت­فاعل است که نمایانگر موقعیتی عام و فراگیر است که رویداد یا حالت مورد نظر درون آن روی می­دهد. همچنین نشان داده خواهد شد که حضور نشانۀ سوم شخص مفرد در این ساخت­ها پدیده­ای قراردادی نیست، بلکه با موقعیت انتزاعی موجود در جمله (موقعیت­فاعل) مطابقت می­نماید. از همین روی، مطابقه را در ساخت­های غیرشخصی زبان فارسی مقوله­ای معنامند و نه صرفاً دستوری تلقی می­نماییم.

کلیدواژه ها:

مطابقه ، موقعیت‌فاعل ، ساخت غیرشخصی ، دستور شناختی ، برجستگی