بررسی ارتقاء واکه پیش از همخوان خیشومی تیغه‌ای در زبان فارسی در قالب بهینگی

ارتقاء واکه در زبان فارسی به شکل­های مختلفی صورت می‌پذیرد. یکی از این اشکال، ارتقاء واکة افتادة پسین پیش از خیشومی تیغه­ای «-ɒn» است. در پژوهش حاضر به­منظور تحلیل این فرایند، ابتدا واژه‌های پربسامدی که این آرایش واجی در آن­ها به­کار رفته است، با استفاده از نرم‌افزار انت‌کنک در بخشی از پیکرة همشهری (حدود پانزده میلیون واژه) استخراج و در قالب نظریة بهینگی به­صورت رقابت محدودیت‌های نشان­داری و پایایی تحلیل گردیده است. پژوهش حاضر نشان می‌دهد به­مثابة یک محدودیت کلّی واج­آرایی در زبان فارسی واکة افتادة پسین پیش از همخوان خیشومی تیغه‌ای خواه در مرز هجا یا در میانة هجا استقرار نمی‌یابد (*-ɒn). نوشتار پیش رو نشان می‌دهد که در مواردی که در این پژوهش معرّفی شده است، این محدودیت قابل نقض است و تحلیل شد که هرکدام از این محدودیت‌ها در رقابت با محدودیت کلّی عدم استقرار واکة افتادة پسین پیش از خیشومی تیغه‌ای در اولویّت بالاتری قرار می‌گیرند و اجازه نمی‌دهند محدودیت کلّی مورد نظر اعمال شود. برخی از این محدودیت‌ها که در پژوهش حاضر معرّفی و تحلیل شد، محدودیت واژه‌های خاص، محدودیت اصطلاح تازة معادل­گذاری‌شده، محدودیت واژه‌های دخیل و محدودیت ستاک فعل وجهی «توانستن» است.

کلیدواژه ها:

ارتقاء واکه ، بهینگی ، همخوان خیشومی ، واج­آرایی زبان فارسی ، خوشة همخوانی