اسپینوزا و «رسالۀ الهیاتی - سیاسی» در ایران

این مقاله به معرفی و ارزیابی رسالۀ الهیاتی-سیاسی اسپینوزا اختصاص دارد. این رساله یکی از گران­سنگ­ترین رسائل دوران روشنگری است و نمودارِ جدال قدیم و جدید در اروپای سدۀ هفدهم است. رساله شامل هرمنوتیک تاریخی شریعت و تقریر فلسفۀ سیاسی جمهوری­خواهانۀ اسپینوزا است. فصول الهیاتیِ این رساله و نیز فصول سیاسی آن حاوی مباحثی است که برای جامعۀ ایرانیِ درگیر مباحث سیاستِ دینی و دینِ سیاسی می­تواند سودمند باشد. مطالعات اسپینوزایی در ایران در مقایسه با سنت­های آنگلوساکسون، یهودی و فرانسوی چندان قابل توجه نبوده است. این مطالعات در قالب تالیف و ترجمه، در دهۀ 1390 جدی­تر شده است. ترجمۀ رساله به قلم علی فردوسی در ایران فی­نفسه کار سترگی است، اما نقدهایی نیز بر آن وارد است. به چند دلیل ترجمۀ دکتر فردوسی را نمی­توان پایان راه دانست: زبانِ گاهی مُغلق و نامانوس، یکسان نبودن معادل­ها، جاافتادگی برخی جملات و کلمات، و خصوصاً به علت تکیۀ صِرف بر ترجمۀ انگلیسی سیلوِرتورن و ایزرائل و عدم مراجعه به متن لاتینیِ این رساله.      

کلیدواژه ها:

اسپینوزا ، رسالۀ الهیاتی-سیاسی ، الهیات سیاسی ، فلسفۀ سیاسی ، روشنگری ، جمهوری­خواهی