الگوهای انتشار و اندمیسم جنس (Onosma L. (Boraginaceae در البرز مرکزی

ارزیابی و تهیه بانک اطلاعات تنوع و انتشار یکی از مهمترین اقدامات مدیریتی در حفاظت از تنوع زیستی محسوب می شود. ایران به عنوان یکی از مراکز مهم تنوع و اندمیسم جنس .Onosma L در جهان محسوب می گردد. به دلیل فقدان داده های بوم شناختی و جغرافیای گیاهی در مورد گونه ها و زیستگاههای این جنس در منطقه البرز مرکزی، جمعیت های گونه های مختلف این جنس بر اساس مطالعات میدانی و آنالیزهای مبتنی بر سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) مورد مطالعه قرار گرفتند. نمونه‌برداری به صورت پیمایش از نقاط گزارش شده و نیز از سایر بخش های منطقه مورد نظر انجام شد. به علاوه جهت آنالیزهای فیزیکوشیمیایی خاک (pH، کربن آلی، درصد پتاسیم، فسفر، نیتروژن و بافت خاک)، نمونه خاک هر زیستگاه از سطح تا عمق نفوذ ریشه گیاه جمع آوری شد. نتایج این مطالعه نشان داد که دامنه ارتفاعی گونه های مورد مطالعه 3060-1257 متر از سطح دریا می باشد که اعضای زیربخش Haplotricha در ارتفاع 3060-1257 متر و زیربخش Heterotricha در ارتفاع 2880-1589 متر پراکنده شده اند. اغلب گونه های مورد مطالعه در رویشگاه هایی با اقلیم نیمه خشک و مدیترانه ای و تعدادی نیز در مواردی محدود در رویشگاه هایی با اقلیم نیمه مرطوب پراکنش یافته اند. به‌طورکلی بیشتر گونه های مورد مطالعه در رویشگاه هایی با میانگین بارندگی سالانه حدود 500-250 میلی متر پراکنده شده اند. دامنه ارتفاعی انتشار گونه O. dichroantha در بین گونه های مورد بررسی از گستره بالاتری (3060-1257متر) برخوردار بوده و در رویشگاه هایی با بستر رسوبی، رسوبی-آتشفشانی، آذرین و به ندرت نهشته های کواترنری پراکنش یافته است. اسیدیته خاک در رویشگاه های این گونه بین 7/13 (O. gaubae) تا 8 (O. dichroantha) است و گونه های مورد مطالعه بیشتر در خاک هایی با بافت شنی رسی لومی یافت می شوند. این در حالی است که کمتر از 50 درصد از جمعیت های گونه های مختلف Onosma در منطقه مورد مطالعه در محدوده مناطق حفاظت شده قرار دارند. به علاوه گونه O. gaubae به دلیل اندازه و تعداد جمعیت بسیار پایین و دامنه پراکنش جغرافیایی در گروه نادر طبقه-بندی می شود که در اولویت حفاظت قرار می گیرد. نتایج این مطالعه الگوهای انتشار این جنس را در منطقه البرز مرکزی براساس فاکتورهای بوم شناختی زیستگاه تحلیل نموده است. به علاوه این یافته ها به عنوان گامی مهم در راستای تحلیل الگوهای انتشار این جنس در ایران و منطقه جنوب غرب آسیا کاربرد دارد.

کلیدواژه ها:

Onosma ، Distribution pattern ، Geology ، Phytgeography ، Northwestern geomorphological unit ، Onosma ، الگوی انتشار ، زمین‌شناسی ، جغرافیای گیاهی ، واحد ژئومورفولوژیک شمال غرب