الگوهای انتشار و اندمیسم جنس (Onosma L. (Boraginaceae در البرز مرکزی

ارزیابی و تهیه بانک اطلاعات تنوع و انتشار یکی از مهمترین اقدامات مدیریتی در حفاظت از تنوع زیستی محسوب می¬شود. ایران به عنوان یکی از مراکز مهم تنوع و اندمیسم جنس .Onosma L در جهان محسوب می¬گردد. به دلیل فقدان داده¬های بوم¬شناختی و جغرافیای گیاهی در مورد گونه¬ها و زیستگاههای این جنس در منطقه البرز مرکزی، جمعیت¬های گونه¬های مختلف این جنس بر اساس مطالعات میدانی و آنالیزهای مبتنی بر سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) مورد مطالعه قرار گرفتند. نمونه‌برداری به صورت پیمایش از نقاط گزارش شده و نیز از سایر بخش¬های منطقه مورد نظر انجام شد. به¬علاوه جهت آنالیزهای فیزیکوشیمیایی خاک (pH، کربن آلی، درصد پتاسیم، فسفر، نیتروژن و بافت خاک)، نمونه خاک هر زیستگاه از سطح تا عمق نفوذ ریشه گیاه جمع¬آوری شد. نتایج این مطالعه نشان داد که دامنه ارتفاعی گونه¬های مورد مطالعه 3060-1257 متر از سطح دریا می¬باشد که اعضای زیربخش Haplotricha در ارتفاع 3060-1257 متر و زیربخش Heterotricha در ارتفاع 2880-1589 متر پراکنده شده¬اند. اغلب گونه¬های مورد مطالعه در رویشگاه¬هایی با اقلیم نیمه¬خشک و مدیترانه¬ای و تعدادی نیز در مواردی محدود در رویشگاه¬هایی با اقلیم نیمه¬مرطوب پراکنش یافته¬اند. به‌طورکلی بیشتر گونه¬های مورد مطالعه در رویشگاه¬هایی با میانگین بارندگی سالانه حدود 500-250 میلی¬¬متر پراکنده شده¬اند. دامنه ارتفاعی انتشار گونه O. dichroantha در بین گونه¬¬های مورد بررسی از گستره بالاتری (3060-1257متر) برخوردار بوده و در رویشگاه¬هایی با بستر رسوبی، رسوبی-آتشفشانی، آذرین و به ندرت نهشته¬های کواترنری پراکنش یافته است. اسیدیته خاک در رویشگاه¬های این گونه بین 7/13 (O. gaubae) تا 8 (O. dichroantha) است و گونه¬های مورد مطالعه بیشتر در خاک¬هایی با بافت شنی رسی لومی یافت می¬شوند. این در حالی است که کمتر از 50 درصد از جمعیت¬های گونه¬های مختلف Onosma در منطقه مورد مطالعه در محدوده مناطق حفاظت شده قرار دارند. به علاوه گونه O. gaubae به دلیل اندازه و تعداد جمعیت بسیار پایین و دامنه پراکنش جغرافیایی در گروه نادر طبقه-بندی می¬شود که در اولویت حفاظت قرار می¬گیرد. نتایج این مطالعه الگوهای انتشار این جنس را در منطقه البرز مرکزی براساس فاکتورهای بوم¬شناختی زیستگاه تحلیل نموده است. به¬علاوه این یافته¬ها به¬عنوان گامی مهم در راستای تحلیل الگوهای انتشار این جنس در ایران و منطقه جنوب غرب آسیا کاربرد دارد.