نقدی بر عقلانیت سیاسی از نظر آخوندخراسانی

در این مقاله با مراجعه به آثار مکتوب برجای مانده از آخوندخراسانی به بررسی دیدگاه این شخصیت برجسته روحانی طرفدار نهضت مشروطه درمورد چگونگی سازماندهی امور عمومی جامعه پرداخته شده است. هدف: هدف آن است که با بررسی دقیق‌تر دیدگاه­های ایشان در یک چارچوب مفهومی مشخص دریابیم که راهکار پشنهادی ایشان درمورد اداره جامعه، کاهش ظلم شاهان و جبران عقب ماندگی ایران چه بوده است. در این راستا با بهره‌گیری از رهیافت عقلانیت سیاسی فوکویی که به رابطه حاکم و مردم مربوط می‌شود، سه عقلانیت سیاسی تا کنون تحقق یافته از دید فوکو یعنی عقلانیت سیاسی «امیرنشینی»، «شبانوارگی قدیم» و «شبانوارگی جدید» را مورد توجه قرار داده و با عنایت به اصلاحات دینی تحقق یافته در مسیحیت غرب و مفاهیم مطروحه در فلسفه غرب در زمینه امور عمومی، ویژگی‌های سه عقلانیت مذکور بازشناسی، تفکیک و دسته‌بندی شده است. بدین‌ترتیب معیار لازم برای شناسایی عقلانیت مستقر در ادوار مختلف به‌دست آمده و در یافتن پاسخ به دو سوال: 1- آخوندخراسانی برای تغییر کدام عقلانیت سیاسی تلاش کرده است؟ 2- عقلانیت سیاسی مطلوب وی کدام بوده است؟ به این نتیجه رسیده‌ایم که عقلانیت سیاسی مستقر در دوران متصل به مشروطه برخلاف نظر عده‌ای از نویسندگان نه «شبانوارگی» بلکه «امیرنشینی» بوده و عقلانیت مطلوب این عالم دینی «شبانوارگی قدیم» بوده است. فرضیه: به‌نظر می‌رسد که عقلانیت سیاسی مطلوب آخوندخراسانی بر مبنای عقلانیت دینی و شرع بوده است.

کلیدواژه ها:

Political Rationality ، Khorasani Clergy ، Velayat-e-Faqih ، Legitimacy ، عقلانیت دینی ، عقلانیت سیاسی ، شبانوارگی ، آخوندخراسانی