نشانگرهای زیستی و کاربردهای آنها

نشانگرهای اکولوژیکی مانند انواع بنتوزها، جلبک ها و گیاهان جهت ارزیابی وضعیت محیط زیستی می توانند استفاده گردند، به طوری که یك نشانه اولیه نگران کننده از تغییرات و استرس ها را در محیط زیست نشان می دهند . در واقع نشانگرها یك ارزیابی غیر مستقیم از کارآیی آن سیستم و اثرات محیط زیستی پنهان را نشان داده و اگر به درستی انتخاب شوند ابزار مفیدی در اطلاع رسانی استفاده پایدار از آن سیستم اکولوژیکی برای مدیران می باشند. استفاده از نشانگرهای محیط زیستی به عنوان یك ابزار مدیریتی به دلایل زیر مورد تردید می باشد: در مبحث شاخص های زیستی، صرف حضور و فراوانی گونه ها در یك اکوسیستم دلیل بر سلامت اکوسیستم، عدم تخریب و یا بیخطر بودن فعالیت های انسانی انجام گرفته در آن اکوسیستم نیست بلکه میزان تنوع ژنتیکی موجود در گونه یا جمعیت های آن و وجود تبادل ژنتیکی بین جمعیت ها و گروه های موجود در آن اکوسیستم ضامن تداوم حیات آنها خواهد بود. لذا اندازه گیری تنوع ژنی موجود، تعیین اندازه جمعیت موثر و میزان تبادل ژنی بین آنها، می تواند اطلاعات بیشتری در اختیار ما قرار دهد و در برنامه ریزی و ارزیابی پروژه ها مورد استفاده قرار گیرد برنامه های پایش اغلب به تعداد کمی از نشانگرها بستگی دارند و جهت در نظر گرفتن کل سیستم اکولوژیکی ارزش ندارند. انتخاب نشانگرهای اکولوژیکی در مدیریت برنامه هایی که اهداف و برنامه های طولانی مدت وسیع دارند، گیج کننده است. بسیاری از دانشمندان، مدیران، و مردم، همواره علاقه مند به پایش سلامت جمعیت ها و اکوسیستم ها هستند. این رویکرد منجر به افزایش تحقیقات مربوط به کارایی انواع نشانگرها به منظور سنجش عوامل تنش زای ناشی از آلاینده ها شده است. پایش سلامتی اکوسیستم نیازمند استفاده از مجموعه ای از نشانگرها می باشد که علاوه بر زیست شناختی بودن، باید روش مشخص داشته، جامع نگر بوده و بتواند به طور موثر در طول زمان برای ارزیابی روند و دادن هشدارهای زود هنگام، مورد استفاده قرار گیرد. در یك مدیریت موفق و مستمر اراضی، نشانه های زیستی، عناصر سازنده در ارزیابی کیفیت خاك محسوب می شوند. کرم های خاکی اغلب به عنوان نشانگرهای زیستی کیفیت خاك پیشنهاد می شوند زیرا آنها بخش مهمی از اکوسیستم خاك بوده و حضور همیشگی در خاك دارند. کرمهای خاکی به دلیل نقش فوق العاده ای که در فرآیندهای زیستی، شیمیایی و فیزیکی خاك ایفا می کنند وهمچنین به خاطر توزیع گسترده در انواع خاك ها، برای بسیاری از آزمون های سمیت و ارزیابی های محیطی مورد استفاده قرار گرفته اند. تجمع زیستی فلزات توسط کرم های خاکی می تواند به عنوان یك شاخص محیط زیستی برای فراهمی فلزات باشد. در این مقاله، مباحث فوق و از جمله انواع نشانگرها و کاربرد آنها در مدیریت اراضی و ارزیابی های محیط زیستی و به ویژه استفاده از کرم های خاکی به عنوان یك نشانگر زیستی کارآمد در پایش کیفیت خاك، به تفصیل مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

کلیدواژه ها:

پایش زیستی ، کرمهای خاکی ، نشانگرهای زیستی ، فلزات سنگین ، نشانه های اکولوژیکی