تعیین نقش روند تغییرات اقلیمی و کاربری اراضی بر وضعیت بیابان‌زایی آتی، مطالعه موردی: سبزوار

رشد فعالیت‌های صنعتی طی 200 سال گذشته در دنیا منجر به افزایش بی‌سابقه غلظت گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر و افزایش دما در لایه‌های پایین اتمسفر شده است. بی‌نظمی در وضعیت بارندگی‌ها، خشکسالی‌ها و  بیابان‌زایی در نقاط مختلف دنیا در ارتباط با چنین تغییرات اقلیمی مرتبط دانسته شده است. از آنجایی‌که پدیده بیابان‌زایی به‌عنوان یکی از بارزترین وجوه تخریب منابع طبیعی در جهان مطرح شده است، در این پژوهش با بررسی روند گذشته و حال وضعیت بیابان‌زایی، شرایط آینده در قالب پنج بازه زمانی 1367-1358، 1387-1358، 1420-1391، 1450-1421 و 1480-1451 با بهره‌گیری از مدل تعیین شدت بیابان‌زایی IMDPA تعیین شد. برای هر کدام از معیارهای مورد نظر (اقلیم و زمین‌شناسی-ژئومورفولوژی) با توجه به شرایط منطقه، چند شاخص انتخاب شد. ابتدا دما و بارش گذشته مورد بررسی قرار گرفت و سپس پیش‌بینی تغییرات اقلیم در آینده با استفاده از دو مدل اقلیمی HADCM3 و GFDL2.1 و سه سناریوی A2، B1 و A1B از سری مدل‌‌های گردش عمومی جو و ریز مقیاس نمایی برای داده‌های آینده صورت گرفت. سپس، نقشه کاربری اراضی در دو دوره 1365 و 1389 در چهار طبقه تهیه شد و به‌عنوان ورودی مدل زنجیره‌ای مارکوف برای پیش‌بینی تغییرات کاربری آینده در سه دوره 1419، 1449 و 1479 استفاده شد. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد که میزان شدت بیابان‌زایی در طول زمان تغییر کرده که این تغییرات از طبقه کم به متوسط و طبقه متوسط به شدید متفاوت بوده، با مقایسه دوره‌های مختلف می‌توان بیان کرد که بیابان‌زایی در طول زمان افزایش پیدا کرده ‌است. زیرا تغییر از طبقه‌ای به طبقه دیگر صورت گرفته، بیابان‌زایی پیشروی خواهد داشت. همچنین، روند اهمیت شاخص‌های اقلیمی در آینده به سمت استمرار بیشتر خشکسالی خواهد بود.

کلیدواژه ها:

گازهای گلخانه‌ای ، شاخص ، مدل زنجیره‌ای مارکوف ، معیار ، IMDPA